است؟••• 58

آيا شفاعت خواستن، با مبانى ت_وحيد س__ازگ__ار است؟••• 61

آيا شفاعت معصومين مخصوص زمان حي_ات آنه__است••• 63

زن__ان و زي__ارت قب___ور••• 67

آثارمثبت زيارت قبوربزرگان••• 69

آي__ا ب__وسي__دن قب__ور ب__زرگ__ان ش____رك است ؟••• 70

نك________اح م_____وق___ت••• 73

ض___رورت ها و ني___ازه_ا••• 73

(171)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

ازدواج مسي__________ار !••• 75

ازدواج م__وقّت چيس__ت ؟••• 77

ازدواج موقّت در كتاب و سنّت و اجماع امّت••• 80

چ__ه كس__ى مُتع__ه را تح___ري_م ك__رد ؟••• 82

الف) حليّت متعه در دوران خليفه اوّل••• 84

ب) اجته____اد در مق____اب__ل ن____صّ••• 84

ج) علت مخالفت عمر••• 86

سج______ده ب__ر زمي_____ن••• 89

سج__ده ب__راى غير خ__دا ج_اي_ز نيست••• 89

بر چ__ه چي___ز باي_د سج___ده ك____رد ؟••• 92

(172)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

مدارك مسأله سجده بر زمين••• 94

الف) حديث معروف نبوى درموردسجده برزمين••• 94

ب) سي___ره پي__امب_ر صلى الله عليه و آله ••• 95

ج) سيره صحابه و تابعين••• 97

جم____ع مي____ان دو نم____از••• 100

رواي__ات ج__واز ميان دو نم__از از دي_دگاه اهل سنّت••• 100

ق__رآن و اوق_ات سه گانه نماز!••• 104

مس______ح پ____ا در وض_____و••• 109

مس___ح ب__ر روى كف__ش ها!••• 115

روايات اسلامى و مسح بر پاها••• 116

(173)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

روايت مخالف مسح برپاها در منابع اهل سنّت••• 118

مس__ح بر كفش ه_ا در ت_رازوى عقل و شرع!!••• 121

نتيج__ه نهايى بحث••• 125

بس__م اللّه ج__زء س____وره حم____د اس___ت••• 127

اح__ادي__ث نب__وى در بلن__د گفت__ن بسم اللّه ••• 133

گ________روه اوّل••• 133

گ_______روه دوم••• 137

خ__لاص__ه بح___ث••• 144

توسّل به اولياء اللّه ••• 146

ت__وسّ__ل در گست__ره آي__ات و دلي__ل عق_ل••• 146

(174)

فه__رس_ت مط_ال_ب

موض_وع صفح_ه

توسّل در روايات اسلامى••• 158

1 _ ت___وسّل اب__وط_ال__ب به پي___امب____ر صلى الله عليه و آله ••• 158

2 _ ت__وسّل م____رد ن__ابين__ا به پي__امب__ر صلى الله عليه و آله ••• 159

3 _ توسّل به پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله بعد از حيات او••• 162

ت__وسّ__ل ب__دون عم_ل ص__ال__ح، ك__افى نيست••• 163

(175)

بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيم

12 ويژگى منحصر بفرد در آثار مكتوب مؤسسه قرآنى تفسير جوان

1_ اعراب گ__ذارى ك__ام__ل «هم_ه» آيات،

روايات و كلمه هاى عربى .

2_ ط_رح جلد اب_داع_ى و گ_رافيك_ى ج__دي__د متناسب با «جمعيت ه__دف ه_ر كت__اب».

3_ صفحه آرايى شعرگونه و چشم نواز تا خواننده به دليل پرش مرتب چشم «خسته» نشود.

4_ آزاد ب__ودن «هرگونه نسخ__ه ب_ردارى» و چ__اپ از روى آث__ار مكت__وب و كپ__ى راي_ت ن__رم اف__زارها.

5_ هم_ه محص_ولات م_ؤسس_ه پ_س از فروش و استف_اده، حتى اگر آسيب ديده باشد، «پس گرفته مى شود».

6_ فروش اقساطى به قيمت نقد و با تعيين اقس_اط «توسط خري_دار».

7_ امض__اى «ح_داقل يك مجته_د ج_امع الش_رايط» به نش_ان_ه ت_أيي_د محت_وا قبل از چ_اپ اخ_ذ مى شود.

8_ آثار مؤسسه به افراد بى بضاعت به ط_ور «رايگان» تقديم مى گردد.

9_ هم_ه «آم_وزش ه_اى تخصص_ى ق_رآنى» گ_روه م_ؤسس_ات ق_رآن_ى تفسي_ر ج__وان «رايگ_ان» است.

10_ ب__راى هي__چ ي__ك از آث__ار، حق الت__ألي__ف دري__افت نمى ش_ود.

11_ تنوع تخصصى محصولات متناسب«باجامعه هدف يعنى كودك،نوجوان،جوان،زنان،خانواده ومساجد».

12_ نش__ر نه__ايى آثار پس از نشر آزم__ايش__ى و م____وفقي__ت در ط__رح پ__ايل___وت (Pilot Plan) در

«جمعي___ت مخ___اط___ب ه___دف» ص_______ورت مى گي_____رد.

درصورتى كه هركس از صدراسلام تاسال1420هجرى قمرى(سال تأسيس مؤسسه قرآنى تفسيرجوان)يك نمونه كتاب قرآنى راباجمع «12ويژگى»مذكور، به اين مؤسسه

ارائه دهد، براى هموطنان داخل كشور مبلغ «000/000/10 تومان» و براى افراد مقيم خارج از كشور مبلغ «000/10 دلار» جايزه به عنوان حق الكشف تعلق مى گيرد.

(قيمت گذارى كل محصولات مؤسسه برمبناى 12 ويژگى اشاره شده،انجام مى شود)

دكتر محمد بيستونى

رئيس هيئت مديره گروه مؤسسات قرآنى تفسير جوان شامل:

[مؤسسه قرآنى قصص(تخصصى كودكان)،مؤسسه قرآنى نورپيامبران(تخصصى نوجوانان)،مؤسسه قرآنى تفسيرجوان(تخصصى جوانان)،مؤسسه قرآنى رضوان

(تخصصى زنان)،مؤسسه قرآنى شعيب نبى اللّه (تخصصى خانواده)،مؤسسه قرآنى مساجد جوان (تخصصى مساج_د)، مؤسسه قرآنى انعام الهى (تخصصى

تغذيه، گلها وگياهان دارويى)، مؤسسه طب قرآنى مائده طلايى (تخصصى طب سنتى باآموزه هاى قرآنى) مؤسسه قرآنى و علم زندگى (تخصصى اعجاز

علمى قرآن) ،مؤسسه خيريه عاطفه (تخصصى احداث كتابخانه، مراكز ورزشى و غسالخانه در روستاها و مناطق محروم)]

(176)

وَ مَوْلَى الْمُوَحِّدينَ عَلِىٍّ اَميرِ الْمُؤْمِنينَ وَ اِلى بِضْعَةِ

الْمُصْطَفى وَ بَهْجَةِ قَلْبِهِ سَيِّدَةِ نِساءِ الْعالَمينَ وَ اِلى سَيِّدَىْ

شَبابِ اَهْلِ الْجَنَّةِ، السِبْطَيْنِ، الْحَسَنِ وَ الْحُسَيْنِ وَ اِلَى الاَْئِمَّةِ التِّسْعَةِ

الْمَعْصُومينَ الْمُكَرَّمينَ مِنْ وُلْدِ الْحُسَيْنِ لاسِيَّما بَقِيَّةِ اللّهِ فِى الاَْرَضينَ وَ وارِثِ عُلُومِ

الاَْنْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ، الْمُعَدِّ لِقَطْعِ دابِرِالظَّلَمَةِ وَ الْمُدَّخِرِ لاِِحْياءِ الْفَرائِضِ وَ مَعالِمِ الدّينِ ،

الْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ صاحِبِ الْعَصْرِ وَ الزَّمانِ عَجَّلَ اللّهُ تَعالى فَرَجَهُ الشَّريفَ فَيا مُعِزَّ

الاَْوْلِياءَوَيامُذِلَ الاَْعْداءِاَيُّهَاالسَّبَبُ الْمُتَّصِلُ بَيْنَ الاَْرْضِ وَالسَّماءِقَدْمَسَّنا

وَ اَهْلَنَا الضُّ___رَّ فى غَيْبَتِ___كَ وَ فِراقِ___كَ وَ جِئْن_ا بِبِضاعَ_ةٍ

مُزْجاةٍ مِنْ وِلائِكَ وَ مَحَبَّتِكَ فَاَوْفِ لَنَا الْكَيْلَ مِنْ مَنِّكَ وَ

فَضْلِكَ وَ تَصَدَّقْ عَلَيْنا بِنَظْرَةِ رَحْمَةٍ مِنْكَ

اِنّا نَريكَ مِنَ الْمُحْسِنينَ

(3)

جناب آقاى «دكتر محمد بيستونى» كه فردى باذوق و علاقمند به مسائل اسلامى و مسائل جوانان است . ابتكارى به خرج داده و تفسير نمونه را به صورت فشرده و خلاصه با «سبكى تازه» كه به آسانى قابل استفاده براى همه جوانان باشد ، درآورده و به گونه اى كه هم اكنون ملاحظه مى كنيد ، در اختيار آنان گذارده است . خداوند اين خدمت را از ايشان قبول كند و به همه جوانان عزيز توفيق استفاده از آن را مرحمت فرمايد .

ناصر مكارم شيرازى

28/8/79

(5)

برابر طوفان هاى عظيم است، به وجود آورد.

دليل آن را در چند امر مى توان آورد.

1_ كارهاى انجام شده ريشه اى نبوده، و مسأله وحدت نتوانسته در اعماق جوامع اسلامى، و در درون ان_ديش__ه ها نف__وذ كند و مسلمانان جهان را دريك مسير واحد بسي__ج نم__اي__د.

(6) شيعه شناسى

2_ دشمنان طرح هاى وسيع و گسترده اى براى ايجاد بدبينى ، سوءظن ،اختلاف و نفاق تدارك ديده اند، و ب__ه گ__ونه اى كه از اخبار برمى آيد، سرمايه گذارى كلان مادّى نيزروى آن صورت گرفته و تندروان و متعصّبان هر دو طرف را براى اجراى اين مقاصد ش__وم بسيج كرده اند، از جمله:

الف) اخبار موثّق حكايت از اين دارد كه اخيرا سلفى هاى متعصّب عربستان سعودى 10 ميليون كتاب تفرقه انگيز چاپ و در ميان حجّاج پخش كرده اندوحجّى راكه عامل وحدت مسلمين است،به عامل نفاق مبدّل ك__رده ان__د و مت__أسّف__انه اين گ_ونه ك_اره_ا همه ساله تكرار مى شود.

ب) خطباى متعصّب وهّابى از هرگونه سمپاشى براى ايجاد نفاق در ايّام حج و عمره كوتاهى نمى كنند، و عل__ى رغ__م ن__زديك__ى زي__اد مي__ان اي__ران و ع__ربست_ان، بر حم_لات خود نسبت به شيعيان افزوده اند.

ج) حملات سپاه صحابه و كشتار فجيع افراد مظلوم و بى دفاع، و از آن اسفبارتر، افتخار به اين كشتارها و ت__رورها كه در فواصل كوتاهى تكرار مى شود، بر كسى پوشيده نيست.

د) تحريك گروه هاى تندروى همچون طالبان كه طبق مدارك موجود، به وسيله زورمداران آمريكايى صورت گرفت، يكى ديگر از كارهاى خطرناك آنها بود، تا از يك سو چهره اسلام را بسيار خشن، بى رحم و دور از علم و دانش و تمدّن جلوه دهند، و از سوى ديگر شكاف مسلمين را بيشتر كنند، هر چند اين دست پرورده هاى سياست هاى غرب، سرانجام از كنترل آنها خارج شدند و بلا يا بلاهايى هم

بر سر آنها آوردند و طع__م تل__خ ف__رآورده هاى خ__ود را چشيدند و به دفع آنها پرداختند.

مقدمه (7)

3_ كوتاه نگرى بعضى از سياستمداران اسلامى كه منافع موقّت و محدود خود را بر منافع دراز مدّت تمام جهان اسلام مقدّم مى دارند، يكى ديگر از عوامل عدم وصول به اهداف پايدار وحدت اسلامى است. به عنوان مثال بعضى از كشورهاى اسلامى را مى شناسيم كه به خاطر همين منافع كوچك و محدود، همكارى سياسى و اقتصادى بسيار نزديكى با اسرائيل دارند، كه بر همه آشكار شده و حتّى رزمايشهاى مشترك نظامى دارند! به هر حال آنچه در اختيار علماى اسلام است، ضمن هشدار به عواقب سوء اين اشتباهات و اين كه هيچ كشور و گروه اسلامى از سياست هاى سركوبگرانه و بيرحمانه آن زورمداران اسلام ستيز در امان نخواهند ماند، اين است كه مسائل مذهبى را تا آنجا كه ممكن است شفّاف سازند تا زمينه براى سمپاشى دشمنان و ايجاد سوءظن توسّط گروه هاى تندرو و متعصّب هر دو طرف باقى نماند. بر همين اساس بر آن شديم تا در كتابچه اى كه الان در دسترس شما خوانندگان عزيز قرار دارد (و خلاصه كتاب «شيعه پاسخ مى گويد» تأليف مرجع عاليقدر حضرت آية الله العظمى مكارم شيرازى مى باشد) روشى ابتكارى و جالب براى تقويت صفوف ارائه دهيم. در اين روش اين مسأله كاملاً روشن خواهد شد كه موارد مهم اختلاف پيروان مكتب اهل بيت : با اهل سنّت، ريشه در كتاب هاى معروف آنها دارد و آنچه شيعه در اين موارد مى گويد، مدرك يا مدارك روشن آن در كتب اهل سنت است و به گفته يكى از علماى آزاد انديش اهل سنّت «شيعيان مى توانند تمام

اصول و فروع مذهب خودراباكتب مااثبات كنند»!اميدوارم اين كتاب زمينه ساز تحكيم «وحدت پايدار تشيع و تسنن» باشد.

دكتر محمد بيستونى _ تهران _ بهار 1387 (هجرى _ شمسى)

(8) شيعه شناسى

ديگرى به نام «حِفْظُ الْكِتابِ الشَّريفِ عَنْ شُبْهَةِ الْقَوْلِ بِالتَّحْريفِ» در ردّ كتاب فصل الخطاب حاجى نورى نگاشت.

3_ مرحوم علاّمه بلاغى (متوفّاى 1352) از محقّقان حوزه علميّه نجف نيز در اثر معروفش، كتاب «تَفْسيرُ آلاءِ الرَّحْمان» فصل قابل ملاحظه اى در ردّ كتاب فصل الخطاب نگاشته است. (1)

(10) شيعه شناسى

مرحوم حاجى نورى گرچه مرد عالمى بود ولى به گفته علاّمه بلاغى بر روايات ضعيف تكيه مى كرد و خودش نيز بعد از انتشار كتاب مزبور نادم و پشيمان شد، و همه بزرگان حوزه علميه نجف اشرف اين كار را از اشتباهات روش__ن او خ___وان__دن__د. (2)

جالب اين كه بعد از انتشار كتاب فصل الخطاب حاجى نورى به قدرى از هر طرف هجوم به او شد كه ناچار شد رساله اى در دفاع از خود بنويسد كه منظور من عدم تحريف كت_اب اللّه بوده است و از تعبيرات من برداشت سوء شده است. (1)

1- آلاءُ الرَّحْمان، جلد 1، صفحه 25 .

2- آلاءُ الرَّحْمان، جلد 2، صفحه 311 .

عدم تحريف قرآن (11)

آي__ا با اين ح__ال باز بايد سخن__ان شيخ ن__ورى را عقي__ده شيع_ه تلقى كرد؟

اگر نگارش يك كتاب، دليل بر اعتقاد شيعه به اين امر شود، بايد اعتقاد به تحريف را به علماى اهل سنّت نيز نسبت بدهيم، زيرا «ابن الخطيب مصرى» نيز كتاب «اَ لْفُرْقانُ فى تَحْريفِ الْقُرْآن» را نگاشته و اگر بيزارى علماى اَ لأْزهر از كتاب مزبور دليل بر نفى محتواى آن باشد، مخالفت علماى نجف اشرف از نوشته هاى «فصل الخطاب» نيز دليل بر اين معناست.

از آن بالات__ر در صحيح بخ__ارى و صحيح مسل__م نيز روايات__ى ديده مى ش__ود كه ب__وى تحري__ف مى دهد. (2)

1- اَلذَّريعَ___ه، جلد 16، صفحه 231 .

2- صحيح بخارى، جلد 8،

صفحه 208تا211 و صحيح مسلم،جلد4، صفحه167وجلد 5، صفحه 116 .

(12) شيعه شناسى

ولى ما هرگز به خود اجازه نمى دهيم كه قول به تحريف را به خاطر يك نويسنده يا چند روايت ضعيف، به برادران اهل سنّت نسبت دهيم، آنها نيز نبايد به خاطر كتاب يك نفر يا بعضى از احاديث ضعيف كه عموم بزرگان شيعه از آن بيزارن__د به شيع__ه نسب__ت دهند .

اين قرآن قانون اساسى اسلام و آيين زندگى مسلمين بود و در تمام زندگى آنها حضور داشت.

عقل و خردمى گويدچنين كتابى ممكن نيست موردتحريف وكم وزيادواقع شود.

3 _ روايات اسلامى ك__ه از امام__ان معص__وم عليهم السلام ب__ه م__ا رسي__ده ني__ز ب__ر اص__ال_ت و تم_اميّ__ت و ع_دم تح__ري_ف ق__رآن ت_أكي___د م__ى كن____د.

امير مؤمنان على عليه السلام در نهج البلاغه با صراحت مى فرمايد: «أنْزَلَ عَلَيْكُمُ الْكِتَابَ تِبْيَانا لِكُلِّ شَىْ ءٍ وَ عَمَّرَ فِيكُمْ نَبِيَّهُ أزْمَانا حَتَّى أكْمَلَ لَهُ وَ لَكُمْ فِيمَا أنْزَلَ مِنْ كِتَابٍ، دِينَهُ الَّذِى رَضِىَ لِنَفْسِهِ ؛ خداوند قرآنى نازل كرده كه همه چيز را بيان مى كند، خداوند آن قدر به پيامبر صلى الله عليه و آله عمر داد كه دين خود را براى شما به وسيله قرآن كامل گرداند. (1)

عدم تحريف قرآن (15)

در بسيارى از خطبه هاى نهج البلاغه سخن از قرآن به ميان آمده، و در هيچ جا كمتري__ن اش__اره اى به تحري__ف ق__رآن نشده، بلكه كام__ل بودن ق__رآن را روش__ن مى س___ازد.

در حديثى كه امام نهم، محمّدبن على التقى عليه السلام خطاب به يكى از يارانش پيرام__ون انحراف مردم از طريق حق سخن مى گويد، مى خوانيم: «وَ كَانَ مِنْ نَبْذِهِمُ الْكِتَابَ أَنْ أَقَامُ__وا حُرُوفَهُ وَ حَرَّفُوا حُدُودَهُ ؛ گروهى از مردم قرآن مجيد را رها كرده اند، به اين صورت كه عبارات ق__رآن را برپاداشتن__د، امّا مفاهيم آن را تحريف نمودند». (2)

1- نهج البلاغ__ه، خطبه 86 .

2- كافى، جلد 8، صفح__ه 53 .

(16) شيعه شناسى

اي__ن حديث و مانند آن نشان مى دهد كه الفاظ قرآن دست نخورده باقى مانده و تحري__ف در معانى آن واق__ع شده، كه گروه__ى مطابق مي__ل نفسان__ى و مناف__ع شخص_ى خود، آيات آن را برخ__لاف واقع تفسي__ر يا توجي__ه مى كنن__د.

و از اين جا نكته مهمّى روشن مى شود كه

اگر در بعضى از روايات سخن از تحريف به ميان آمده، منظور همان «تحريف معنوى» و تفسير به رأى است نه تحريف در عبارات و الفاظ.

از سوى ديگر در بسيارى از روايات معتبرى كه از امامان معصوم عليهم السلام به ما رسيده مى خوانيم: براى پى بردن به درستى يا نادرستى روايات، به خصوص هنگامى كه تضادّى در ميان روايات مشاهده مى كنيد، آنها را بر قرآن عرضه بداريد، آنچه موافق قرآن است صحيح است، به آن عمل كنيد و آنچه مخالف قرآن

عدم تحريف قرآن (17)

اس__ت رها سازيد: «اِعْرِضُواهُما عَلى كِتَابِ اللّه ِ فَمَا وَافَ__قَ كِتَابَ اللّه ِ فَخُ__ذُوهُ وَ مَا خَالَفَ كِتَابَ اللّه ِ فَرُدُّوهُ». (1)

4 _ حديث ثَقَلَيْن: اضافه بر همه اين ها حديث معروف ثقلين كه در كتب اهل سنّت و شيعه به طور گسترده نقل شده است (2)، مى گويد: پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: «إِنّى تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللّه ِ وَ عِتْرَتى أَهْلَ بَيْتى مَا إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بِهِمَا لَنْ تَضِلُّوا ؛ من در مي__ان شم__ا دو چي__ز گرانماي__ه به يادگ__ار گذاشت__م، كت__اب خدا و عترت__م كه اگر به آنه__ا تمسّك جويي__د هرگز گمراه نخواهيد شد» .

1- وسائل الشيعه، جلد 18، صفحه 53 .

2- بِحارالانوار، جلد 36، صفحه 331 .

(18) شيعه شناسى

اي__ن حدي__ث پرمعنا به خوبى نشان مى دهد كه قرآن مجيد و در كنار آن عترت پيامبر صلى الله عليه و آله پناهگاه بسي_ار مطمئنى براى هدايت مردم تا دامنه قيامت است.

اگ__ر ق__رآن دستخوش تحري__ف شده ب__ود، چگون__ه مى توانس__ت پناهگاهى مطمئ__ن باش__د و م__ردم را از هرگون__ه گم_راه__ى رهاي__ى بخش__د!

مى گ__وين__د چ__را شم_ا تقيّ__ه مى كني__د؟ آي__ا تقيّ__ه ن__وع__ى نف__اق نيس___ت؟!

لجوج كه تصميم گرفته بودند خون پيامبر الهى موسى را بريزند، مى كند.

2 _ در يك دستور صريح ديگر قرآن مى خوانيم: «لا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ

1- 28 / غافِ____ر .

تقيّه در كتاب و سنّت (23)

الْكافِرينَ اَوْلِياءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنينَ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللّهِ فى شَىْ ءٍ اِلاّ اَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقيةً...» ؛ مؤمن__ان نباي__د كفّ__ار را دوس__ت خ__ود انتخ__اب كنن__د، هركس چنين كند از خداوند، بيگانه است، مگر اين كه بخواهيد از آنها تقيّه كنيد. (1)

اين آيه دوستى با دشمنان حق را به كلّى ممنوع كرده، جز در مواردى كه ترك دوستى،سبب اذيّت و آزارمسلمانى شود و به عنوان يك سپردفاعى ازدوستى با آنها به طور تقيّه استفاده شود.

3 _ داستان عمّارياسر و پدرومادرش راتمام مفسّران نقل كرده اندكه هر سه گرفتار چنگال مشركان عرب شدند و آنها را وادار به برائت از پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله كردند، پدر و مادر عمّار خوددارى كرده و شهيد شدند، ولى عمّار از روى تقيّه مطاب_ق ميل آنها سخن گفت و سپس گريه كنان به خدمت پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله رسيد.

1- 28 / آل عِم______________ران .

(24) شيعه شناسى

در اين هنگام آيه شريفه «مَنْ كَفَرَ بِاللّهِ مِنْ بَعْدِ ايمانِه اِلاّ مَنْ اُكْرِهَ وَ قَلْبُهُ مُطْمَئِنٌّ بِالاْيمانِ وَ لكِنْ مَنْ شَرَحَ بِالْكُفْرِ صَدْرا فَعَلَيْهِمْ غَضَبٌ مِنَ اللّهِ وَ لَهُمْ عَذابٌ عَظيمٌ...» ؛ كسانى كه بعد از ايمان كافر شوند... عذاب سختى دارند، مگر آنها كه تحت فشار واقع شده اند...».(1)

آيا شهادت مى دهيد كه من فرستاده خدا هستم؟!

1- 106 / نَحْل .

تقيّه در كتاب و سنّت (25)

يكى شه__ادت داد و نج__ات ياف_ت و دوّم__ى شهادت ن__داد و گردن__ش را زدن__د.

هنگام__ى كه خبر به پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله رسيد، فرمود: آن كه كشته شد بر طري__ق ص_دق و راست__ى ق__دم برداشت و دوّم__ى رخصت اله__ى را پذي__را ش__د و گناه__ى بر او نيس__ت. (1)

كفّار شود، تقيّه ب__راى حف__ظ نفس، ح_لال است» .

1- 28 / آل عِمران .

تقيّه در كتاب و سنّت (27)

سپس به بيان دليل جواز تقيّه براى حفظ مال مى پردازد و به حديث نبوى «حُرْمَة مَالِ الْمُسْلِمِ كَحُرْمَةِ دَمِهِ ؛ احترام مال مسلمان مانند احترام خون اوست» و حدي__ث «مَنْ قُتِ__لَ دُونَ مَالِ__هِ فَهُوَ شَهِيدٌ ؛ كسى كه براى حف__ظ اموال__ش كشته شهي_د است»(1) است___دلال مى كند.

در تفسي__ر نيشابورى كه در حاشي__ه تفسير طب__رى آمده نيز مى خوانيم: قالَ الاِْمامُ الشافِعِ__ىُّ: «تَجُوزُ التَقَيَّةُ بَيْنَ الْمُسْلِمينَ كَما تَجُوزُ بَيْنَ الْكافِرينَ مُحاماةً عَنِ النَّفْسِ: تقيّه به خاطر حفظ جان ها در ميان مسلمانان جايز است،

1- تفسير كبير فخر رازى، جلد 8، صفحه 13.

(28) شيعه شناسى

همان گونه كه در ميان كفّار و مسلمين جايز است» .(1)

3 _ جالب اين است كه در دوران خلافت بنى عباس جمعى از محدّثان جمعى از اهل سنّت به سبب اعتقاد به «قديم بودن قرآن» تحت فشار حاكمان بنى عبّاس قرار گرفتند و آنها از باب تقيّه اعتراف به حادث بودن قرآن كردند و نجات يافتند.

«اِبْن سعد» مورّخ معروف سنّى مذهب در كتاب طبقات و «طَبَرى» مورّخ ديگر اه__ل سنّت، در كتاب تاري__خ خود به دو نامه اشاره مى كنند كه از سوى «مأمون» در اي__ن رابط__ه ب__ه ريي__س شرطه بغ__داد «اسحاق بن ابراهي__م» ارس__ال ش__د.

در مورد نامه اوّل ابن سعد مى نويسد، مأمون به رييس شرطه نوشت، هفت نفر از محدّثين معروف (محمّد بن سعد كاتب واقدى _ ابومسلم _ يحيى بن معين _

1- تفسي_ر نيش_اب_ورى (در حاشيه تفسير الطبرى)، جلد 3، صفحه 118 .

تقيّه در كتاب و سنّت (29)

زهير بن حرب _ اسماعيل بن داود _ اسماعيل بن ابى مسعود و احمد

بن الدورقى) را تحت الحفظ، نزد من بفرست. هنگامى كه نزد مأمون آمدند از آنها به عنوان آزمايش سؤال كرد، اعتقاد شما درباره قرآن چيست؟ همگى جواب دادند قرآن مخلوق است (با اين كه رأى مشهور ميان محدّثين عكس اين معنا يعنى قديم بودن ق__رآن ب__ود و آنها نيز به آن معتقد بودند). (1)

آرى آنه__ا از ترس مجازات هاى سنگين مأمون تقيّه كردند و اعتراف به مخلوق بودن قرآن نمودن_د و رهايى يافتند.

به دنبال نامه دوّم مأمون كه طبرى آن را نقل كرده و مخاطب در آن نيز رئيس شرطه بغداد است، چنين مى خوانيم: هنگامى كه نامه مأمون به او رسيد، جمعى از

1- طبقات ابن سعد، جلد 7، صفحه 167، چاپ بيروت .

(30) شيعه شناسى

محدّثان را كه شايد عدد آنها به 26 نفر مى رسيد، احضار كرد و نامه مأمون را بر آنه__ا خواند، سپس يك يك را ص__دا زد تا عقيده خ__ود را درباره قرآن اظهار كنند، همه آنها به استثن__اى چهار نفر اعت__راف كردند كه ق__رآن مخل__وق است (و با تقيّه رهاي__ى يافتن___د) .

آن چهار نفر كه اعتراف نكردند: احمد بن حنبل، سجادة، القواريرى، و محمّد بن نوح بودند. رييس شرطه دستور داد آنها را به زنجير بكشند و زندانى كنند، فردا همه آنها را فراخواند، همان سخن قبلى درباره قرآن را بر آنها تكرار كرد، سجادة اعتراف كردكه قرآن مخلوق است و آزادشد و بقيّه اصراربرمخالفت كردند و آنها را به زندان بازگرداند.

روز بعد آن سه نفر را فراخواند و «القواريرى» از گفته خود بازگشت و آزاد

تقيّه در كتاب و سنّت (31)

شد، ولى احمد بن حنبل و محمّد بن نوح همچنان بر گفتار خود اصرار

ورزيدند، و رييس شرطه آنهارا به شهر«طرطوس»(1) تبعيدكرد .

هنگامى كه بعضى از افراد به گروهى كه تقيّه كردند اعتراض نمودند، آنها به عم_ل عمّ_ار ياسر در برابر كفّار استن__اد جستند. (2)

اينه__ا همه به وضوح نشان مى ده__د، در صورت__ى كه انسان تحت فشار شديد ق__رار گيرد و تنها راه نجات از چنگال ستمگران تقيّ__ه باش__د، مى توان__د راه تقيّ__ه را پي__ش گي__رد، خ_واه در مقاب__ل كافر باش__د يا در براب__ر مسلم__ان.

1- شهرى در شام در كنار دريا (معجم البلدان، جلد 4، صفحه 30) .

2- ت__اري______خ طب___________رى، جل_______د 7، صفح______ه 197 .

(32) شيعه شناسى

شديدى به كيان اسلام خواهد خورد و قيام و شهادت او مايه بيدارى مسلمين و نجات اسلام از چنگال تفاله هاى جاهليّت است.

استثن__اء، اف_رادى مؤمن، صالح، راستگ__و، درستك__ار و ع__ادل ب__ودن__د يا در مي__ان آنها اف__راد ناصالح__ى ني__ز وج__ود داشتند.

(36) شيعه شناسى

ديد اين سخن برخلاف كت__اب و سنّ__ت اس___ت.

عقيده ديگر اين كه گرچه در ميان آنها افرادى با شخصيّت، فداكار، پاك و

1- اَلاِْصابَه، جلد 1، صفحه 17 .

2- حَتّى لا نَ_نْخَدِعَ، صفحه 2 .

(38) شيعه شناسى

ب_اتق_وا ب_وده ان_د، ول_ى اف_راد منافق و ناصالح نيز وجود داشته كه قرآن مجيد و پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله از آنها بي_زارى مى جستن_د .

شيعي__ان و گروه__ى از روشنفك__ران اه__ل سنّ__ت اين عقيده را برگزيده اند.

آن دو پيامب__ر نتوانستند از آنها شفاعت كنند و به آن دو گفته شد، همراه دوزخيان وارد آتش شويد. (1)

آيا اين آيات با صراحت نمى گويد: معيار خوبى و بدى افراد، ايمان و اعمال آنهاست و حتّى فرزند و همسر پيامبر بودن، در صورت فساد اعمال مانع از دوزخى شدن افراد نمى شود ؟

ب__ا اين حال آيا صحيح اس__ت ما چشم بر هم بگذاري__م و بگوييم فلان فرد چون زمانى از صحابه بوده، محبّت او دين و ايمان و مخالفتش كف__ر و نفاق اس__ت؟ هر چند بع__دا به صف منافقي__ن پيوست__ه و قل__ب پيامبر صلى الله عليه و آله را آزار داده و ب__ه مسلمي__ن خيان_ت ك__رده باش__د.

1- 10 / تحريم .

عدالت صحابه (41)

آيا عقل و خرد اين سخن را باور مى كند ؟

اگر كسى بگويد، «طلحه و زبير در آغاز افراد خوبى بودند ولى آن گاه كه هواى حكومت بر سر آنها افتاد و همسر پيامبر (عايشه) را با خود همراه كردند و بيعت و پيمان خود را با على عليه السلام كه قاطبه مردم مسلمان دست بيعت به او داده بودند، شكستند و آتش جنگ جمل را برافروختند و حدود 17 هزار نفر از مسلمانان در اين آتش سوختند، آنها از راه راست منحرف شدند و خون اين گروه عظيم به گردن آنهاست، و در قيام__ت بايد جوابگو باشن__د»، آيا اين سخن از حقيقت به دور است؟!

يااگركسى بگويدمعاويه باتخلّف از بيعت باامام حسن عليه السلام و عدم اعتراف به حقّى كه از سوى خاصّ و عامّ مسلمين مورد پذيرش بود و روشن ساختن آتش جنگ صِفّين و ريخته شدن خون بيش از يكصد هزار نفر از مسلمانان، مردى ستمگر بوده، سخنى به ناحق گفته است؟!

(42) شيعه شناسى

آيا مى توان

چشم بر اين حقايق تلخ تاريخ بست يا از طريق توجيهات نادرستى كه هيچ خردمندى آن را نمى پذيرد، از كنار اين حوادث بسيار اسفبار گذشت؟ آيا حبّ اين گونه افراد _ به گفته عبداللّه موصلى _ دين و ايمان است و بغض آنها كفر و نف__اق؟! آيا ما وظيفه داريم در برابر كاره__اى خلافى كه انج__ام ش__ده و سبب قتل هزاران نفر ش__ده، سكوت كنيم؟ كدام عق__ل چنين حكم مى كند؟ قرآن مى گوي__د در ميان اطرافيان پيامبر صلى الله عليه و آله گروهى از منافق__ان بودند، آي__ا اين آي__ات ق__رآن را نادي__ده بگيريم؟

ق__رآن مجي__د مى گ__وي__د: «وَ مِمَّ__نْ حَوْلَكُ__مْ مِنَ الاَْعْ__رابِ مُنافِقُ__ونَ وَ

عدالت صحابه (43)

مِ__نْ اَهْ___لِ الْمَ__دينَ__ةِ مَ__رَدوُا عَلَ__ى النِّف__اقِ لا تَعْلَمُهُ_مْ نَحْ_نُ نَعْلَمُهُ__مْ...» .(1)

آي__ا انتظ_ار داري__م چني_ن منطق_ى را م__ردم خردمن__د جه__ان بپذي__رن__د ؟

به كسانى اطلاق مى كنند كه مدّت قابل ملاحظ__ه اى با آن حضرت مصاحب__ت داشته اند ؛ نه كسى كه تنه__ا يك ساعت در خدمت__ش ب__وده، يا چن__د ق__دم با او گام برداشت__ه، يا حديث__ى از آن حض__رت شنيده است».

3 _ بعضى مانند سعيد بن المُسَيِّب دايره را از اين هم تنگ تر كرده، و گفته

صحابه چه كسانى هستند (45)

اس__ت: «صحابى پيامبر صلى الله عليه و آله تنه__ا كسانى هستن__د كه حدّاق__ل يك يا دو س__ال با آن حض__رت بوده و در يك يا دو غ__زوه با رس__ول خدا شرك_ت جسته اند». (1)

اين تعاريف و تعاريف ديگرى كه براى عدم اطاله كلام از نقل آن پرهيز شد، نشان مى دهد كه دقيقا روشن نيست مشمولان اين قداست چه كسانى هستند، ولى اغلب همان معناى وسيع و گسترده را انتخاب كرده اند، هرچند در بحث هاى م__ورد نظ__ر ما تفاوت چندان__ى ايجاد نمى كن__د، زيرا بسي__ارى از م__وارد نق__ض كه در آين__ده از آن بحث خواه__د شد، همان ه__ا هستن__د كه م__دّت طولانى با آن حضرت بوده اند.

1- تفسير قُرْطُبى، جلد 8، صفحه 237 .

(46) شيعه شناسى

.

صحابه چه كسانى هستند (47)

بسيارى از مفسّران اهل سنّت در ذيل اين آيه حديثى (از بعضى از صحابه، از پيامب__ر) نقل كرده اند كه مضمون__ش چنين اس__ت: «جَميعُ أَصْحابِ رَسُولِ اللّه ِ فِى الْجَنَّةِ مُحْسِنُهُ__مْ وَ مُسيئُهُمْ» و در آن به آي__ه فوق استن__اد ش__ده اس__ت. (1)

جالب اين كه آيه فوق مى گويد، تابعين (2) در صورتى اهل نجاتند كه در نيكى ها از صحابه (3) پيروى كنند (نه در بدى ها) و مفهومش اين مى شود كه بهشت براى صحابه تضمين شده است، آيا مفهوم اين سخن، آزاد بودن آنها در گناهان است؟!

1- تفسي__ر كبي__ر فخ__ر رازى و تفسي__ر المُن___ار، ذيل آي__ه ف__وق .

2- تابعي__ن كسان__ى هستن__د كه صحاب__ه را درك ك___رده باشن__د .

3- صحابه كسانى هستند كه رسول اكرم صلى الله عليه و آله را درك كرده باشند .

(48) شيعه شناسى

آيا پيامبرى كه براى هدايت و اصلاح مردم آمده، ممكن است ياران خود را استثنا كند و گناه آنها را ناديده بگيرد، در حالى كه قرآن درباره زنان پيامبر صلى الله عليه و آله ك__ه از نزديك ترين صحاب__ه بودند مى گوي__د: اگر گناه كنيد مجازات شما دوچندان است. (1)

نكته قاب__ل توجّه اين كه هرگونه ابهامى در اين آيه باشد، آيه 29 سوره فتح آن را برط__رف مى كن__د، زيرا صف__ات ياران راستي__ن پيامبر صلى الله عليه و آله را چني__ن ش__رح مى ده___د:

«اَشِدّاءُ عَلَى الْكُفّارِرُحَماءُ بَيْنَهُمْ تَريهُمْ رُكَّعا سُجَّدا يَبْتَغُونَ فَضْ_لاً مِنَ اللّهِ وَ رِضْوانا سيماهُمْ فى وُجُوهِهِمْ مِنْ اَثَرِ السُّجُودِ» ؛ آنها در برابر كفّار سرسخت و شدي__د، و در ميان خود مهربانن__د، آنها را پيوسته در حال سجود و ركوع مى بينى، در حالى كه همواره فضل خدا و رض__اى او را مى طلبن__د، آثار سج__ده در صورتش__ان نماي_ان است.

1- 30 /

اح______زاب .

صحابه چه كسانى هستند (49)

آيا كسانى كه آتش جنگ جمل و صفّين را برافروختند و بر ضدّ امام وقت شوريدند و ده ها هزار نفر از مسلمانان را به كشتن دادند، مصداق اين صفات هفت گانه بودند؟ آيا در ميان خود مهربان بودند؟ آيا شدّت عمل آنها در برابر كفّار بود يا در برابر مسلمين؟!

خداوند در ذيل همين آيه، جمله اى بيان فرموده كه مقصد و مقصود را روشن تر مى سازد، مى فرمايد: «وَعَدَ اللّهُ الَّذينَ امَنُوا وَ عَمِلوُا الصّالِحاتِ مِنْهُمْ مَغْفِرَةً وَ اَجْرا عَظيما» ؛ خداون__د به كسان__ى كه آنه__ا (ي__اران پيامب__ر) كه

(50) شيعه شناسى

ايم__ان آورده ان__د و عمل صال__ح انجام داده اند وعده آمرزش و پاداش عظيمى داده اس__ت .(1)

بنابراين وعده مغفرت و اجر عظيم فقط براى كسانى است كه داراى ايمان و عمل صالح باشند و لا غير. آيا كسانى كه كشتار مسلمين را در جنگ جمل و مانند آن به راه انداختند يا بيت المال را در عهد عثمان حيف و ميل كردند، داراى عمل صالح بودند ؟

جال__ب اين كه خداوند پيغمب__ران بزرگ خود را به خاط__ر يك ترك أولى مورد مؤاخ__ذه قرار داد ؛ آدم را به سب__ب ترك أولى از بهش__ت بيرون فرست__اد.

1- 29 / فت____ح .

صحابه چه كسانى هستند (51)

ي__ون_____س را ب___ه دلي__ل ت___رك أول___ى م__دّت_____ى در شك_____م م___اه__ى، در ظلم______ات ث___لاث زن___دان________ى ك______رد.

نوح را به علّت شفاعت براى فرزند گنهكارش مورد مؤاخذه قرار داد ؛ آيا ب__اوركردن_ى است كه صحاب__ه پيامبر اس__لام را از اين قان__ون مستثن__ا كن__د.

از آن مرتك__ب گناهان__ى شدن__د كه مستوجب ح__د شد و حد را بر آنه__ا اج__را كردند.

آيا باز هم مى گوييد همه آنها عادل بودند؟ و هيچ خطايى از آنها سرنمى زند؟ اين چه عدالتى است كه اگر مرتكب كبيره اى شوند كه حدّ شرعى دارد و حدّ بر

(52) شيعه شناسى

آنه__ا اج__را شود، ب__از هم عدال__ت بر سرج__اى خود محك__م ايست__اده اس__ت ؟

به چند م__ورد به عنوان نمونه ذيلاً اش_اره مى كني_م :

الف) نعيمان صحابى شرب خمر كرد و پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داد او را با نع__ال زدن__د. (1)

ب) مردى از طايفه بنى اسلم زناى محصنه كرده بود، پيامبر صلى الله عليه و آله دستور داد او را رجم كردند. (2)

ج) در داست__ان افك پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داد چند نفر را حدّ قذف زدند. (3)

1- صحيح بخارى، جلد 8، صفحه 13، حديث شماره 6775، كتابُ الْحَدّ .

2- صحي__ح بخ____ارى، جل__د 8، صفح__ه 22، حدي__ث شم__اره 6820 .

3- اَلْمُعْجَ___مُ الْكَبي__ر، جل___د 23، صفح_____ه 128، و كت____ب ديگ____ر .

صحابه چه كسانى هستند (53)

د) بعد از پيغمب__ر اكرم صلى الله عليه و آله عبدالرحم__ان بن عُمَ__ر و عقب__ة بن حارث بدرى شرب خم__ر كردند و عَ_مْروبن ع__اص اميرمصر حدّ شرع__ى بر آنه__ا اجرا كرد. سپس عم_ر ف_رزندش را احض__ار كرد و ب__ار ديگ__ر ح___دّ ب___ر او ج___ارى ساخت. (1)

ه) داستان وليد بن عُقْبَه معروف است كه شرب خمر كرد و نماز صبح را در حال مستى چهار ركعتى خواند، به مدينه احضار شد و حدّ شرب خمر بر او اجرا ش____د. (2)

1- اَلسُّنَنُ الْكُ_بْ_رى، جل__د 8، صفحه 312 و كتب بسيار ديگر .

2- صحيح مسلم، جلد 5، صفحه 126، حديث شماره 1707 .

(54) شيعه شناسى

فقط وهّابيان تندرو هستند، زيرا زيارت قبور بزرگان اسلام را همه فرق مسلمين _ جز اين گروه اندك _ جايز مى شمرند، به هر حال گروهى از وهّابى ها به ما ايراد مى كنند كه چرا به زيارت پيشوايان دينى مى رويد؟ و م__ا را «قبوريّون» مى نامن___د!

در حالى كه در همه نقاط جهان براى آرامگاه هاى گذشتگان اهميّت قائل هستند و به زيارت آن مى روند.

مسلمين جهان نيز هميشه براى قبور بزرگان خود ارج قائل بوده و هستند و به زي__ارت آنه__ا رفته و مى رون__د، تنها گروه كوچ__ك وهّابي__ون هستن__د كه ب__ا آن مخالف__ت مى كنن__د و در واق__ع مدّع__ى تم_ام مسلمي__ن دنيا مى باشن__د.

احترام به قبور بزرگان (55)

البتّه بعضى از علماى معروف وهّابى نيز تصريح كرده اند كه زيارت قبر پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله مستحب است، ولى به نيّت زيارت نبايد «شَدّ رِحال» كرد، يعنى به قصد زيارت مسجدالنّبى و عبادت در آن يا انجام عمره به مدينه بيايند، در ضم__ن قبر پيامبر صلى الله عليه و آله را نيز زي_ارت كنند و به قص__د زيارت ب__ار سفر نبندن_د !

«بن باز» فقيه معروف وهّابى كه چندى پيش درگذشت طبق گفته جريده «الجزيره» مى گفت: «كسى كه مسجد پيامبر را زيارت كند مستحب است در روضه پيامبر دو ركعت نماز بگذارد، سپس بر پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله سلام بگويد و نيز مستحب است به قبرستان بقيع برود و به شهداى مدفون درآن سلام بگويد». (1)

فقهاى چهارگانه اهل سنّت _ طبق نقل «اَ لْفِقْهُ عَلَى الْمَذاهِبُ الْاَرْبَعَه» _ زيارت قبر پيامبر صلى الله عليه و آله را بدون اين قيود و شروط مستحب مى دانستند، در اين كتاب چنين

1- جريدةُ الجزيره، شماره 6826 (22 ذى القعدة 1411) .

(56) شيعه شناسى

مى خواني__م: «زي__ارت قبر پيامب__ر از بالاتري__ن مستحبّات اس__ت و در م__ورد آن

احاديث متعدّدى وارد شده است». سپ__س به نقل ش__ش حدي_ث مى پردازد. (1)

اين گروه از وهّابيون به طور كلّ__ى در سه نقط__ه با ديگر مسلمانان جهان درگي___ر ب_وده و مخالف___ت دارن____د :

1 _ بن_________اى قب___________ور.

2 _ شدّ رحال براى زيارت قبور.

3 _ زي___ارت زن___ان از قب__ور.

آنها به بعضى از روايات در هر سه موضوع تمسّك جسته اند كه يا سند درستى ندارد يا دلالت آن مردود است.

1- اَلْفِقْهُ عَلَى الْمَذاهِبِ الاَْرْبَعَةِ،جلد 1، صفحه 590 .

احترام به قبور بزرگان (57)

به نظر مى رسد انگيزه ديگرى براى اين حركت نادرست دارند، آنها گرفتار وسوسه در مسأله توحيد و شركند و شايد چنين مى پندارند زيارت قبور به مفه__وم پرستش آنهاس__ت و لابد هم__ه مسلمي_ن غير از آنها مشرك و ملحدند!!

پيامبر پيروى نمودى، تا زمانى كه خداوند تو را از اين جهان به جوار رحمتش فرا خواند.

آي__ا توحي__د از اين بالات__ر مى ش___ود.

در زي__ارت مع__روف جامع___ه خط___اب ب__ه آن بزرگ_واران مى گ___ويي___م:

«إلَى اللّه ِ تَدْعُونَ وَ عَلَيْهِ تَدُلُّونَ وَ بِهِ تُؤْمِنُونَ وَ لَهُ تُسِلِّمُونَ وَ بِاَمْرِهِ تَعْمَلُونَ وَ إلَى سَبِيلِهِ تَرْشُدُونَ» ؛ (در اين شش جمله تمام ضميرها به خداوند بزرگ

احترام به قبور بزرگان (59)

ب__ازمى گردد، زائ__ران مى گوين__د:) شما امام__ان به سوى خدا دعوت مى كنيد و ب__ه او دلال__ت مى كني__د و به او ايم__ان داري__د و تسلي__م او هستي__د و م__ردم را به س__وى راه او ارش__اد مى نمايي____د».

در اي__ن زيارت نامه ه__ا همه جا سخ__ن از خ__دا و دع__وت به توحي__د اس__ت، آي__ا اي__ن ش__رك اس__ت ي__ا ايم___ان ؟

در جاى ديگر اين زيارتنامه مى گوييم:

«مُسْتَشْفِ__عٌ إلَى اللّه ِ عَ__زَّ وَ جَ__لَّ بِكُ__مْ» ؛ م__ن ب__ه وسيل__ه شم__ا شفاع__ت در پيشگ__اه خ__داون__د ع__ز و ج__ل را مى طلب__م. و اگ__ر بر ف__رض ابه__ام__ى در بعض__ى تعبي__رات زي____ارت ه__ا ب__اش__د، ب__ا اي____ن محكم____ات ب__ه ط____ور كام__ل روش___ن م__ى ش____ود.

(60) شيعه شناسى

خطِئينَ . قالَ سَ__وْفَ اَسْتَغْفِرُ لَكُمْ

احترام به قبور بزرگان (61)

رَبّ__ى اِنَّ_هُ هُوَ الْغَفُ__ورُ الرَّحي____مُ». (1)

آي__ا يعق__وب پيامب__ر مش_رك بود ؟

2 _ قرآن گنهكاران را به توبه و شفاعت طلبيدن از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله تشويق كرده و مى گويد: «وَ لَوْ أَنَّهُمْ إِذْ ظَّلَمُوا أَنْفُسَهُمْ جَاءُوكَ فَاسْتَغْفَرُوا اللّه َ وَ اسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُوا اللّه َ تَوَّابا رَحِيما» ؛ هرگاه آنها زمانى كه به خويش (به واسطه گناه) ستم مى كردند، به سراغ تو مى آمدند و توبه مى كردند و رسول خدا نيز براى آنها استغف_ار مى كرد، خدا را توبه پذي__ر و مهرب_ان مى يافتن__د». (2)

1- 97 و 98 / يوسُف .

(62) شيعه شناسى

آيا اين سخن تشويق به شرك است ؟

3 _ قرآن در مذمّت منافقان مى گويد: «وَ اِذا قيلَ لَهُمْ تَع_الَوْا يَسْتَغْفِرْ لَكُمْ رَسُولُ اللّهِ لَوَّوْا رُؤُسَهُمْ وَ رَأَيْتَهُمْ يَصُدُّونَ وَ هُمْ مُسْتَكْبِروُنَ»؛ هنگامى كه به آنها گفته شود بياييد تا رسول خدا براى شما طلب آمرزش كند، سرهاى خود را (به عن__وان استهزا) تكان مى دهند و آنها را مى بينى كه از سخنان تو اعراض مى كنند و تكبّ__ر مى ورزن__د . (1) آيا ق__رآن كفّ__ار و منافق__ان را به شرك دعوت مى كند ؟

رحلتش تبديل به خاك و به كلّى نابود مى شود يا _ همان گونه كه بعضى از علماى وهّابى در حضور ما اقرار كردند _ حيات برزخى دارد ؟

اگر ندارد، اوّلاً: آيا مقام پيامبر صلى الله عليه و آله از مقام شهدا كه درباره آنها «بَلْ اَحْياءٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ يُرْزَقُونَ» (1) آمده، پايين تر است ؟

ث_اني_ا: آي__ا در تشهّ__د نم____از ك____ه ب__ر آن حض__رت س__لام مى فرستيم و هم______ه مسلم__ان__ان «اَلسَّ___لامُ عَلَيْ____كَ أيُّهَ__ا النَّبِ__ىّ...» مى گ__وين__د ، ب__ه ي__ك م_وجود خيال__ى سلام مى كنن__د ؟

ثالثا: آيا شما معتقد نيستيد كه در مسجد پيامبر صلى الله عليه و آله و كنار قبر مطهّر آن

1- 169 / آل عمران .

(64) شيعه شناسى

حضرت بايد آهسته صحبت كرد، زيرا قرآن مى گويد: «يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا لاتَرْفَعوُا اَصْواتَكُمْ فَوْقَ صَوْتِ النَّبِىِّ...»(1) و اين آيه را تابلو كرده كنار قبر پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله آويزان نموده ايد ؟

اي__ن سخن___ان ض_____دّ و نقي______ض را چگ__ون______ه قب______ول كني_____م !

رابعا: مرگ نه تنها پاي__ان زندگى نيس__ت، بلكه تولّ__د ثانوى و گسترش حي__ات است، «وَ النَّاسُ نِيَ__امٌ فَإِذَا مَاتُوا انْتَبِهُوا» ؛ مردم خوابند هنگامى كه مردن__د بيدار مى شوند». (2)

خامسا: در حديث معروفى كه در منابع معتبر اهل سنّت آمده مى خوانيم كه «عبداللّه بن عم__ر» از رسول خدا صلى الله عليه و آله نقل مى كند كه فرمود: «مَنْ زَارَ قَبْرِى وَجَبَتْ لَهُ شَفَاعَتِى» ؛ كس__ى كه قبر مرا زي__ارت كند شفاع__ت من بر او حتم_ى است. (1)

1- 2 / حجرات .

2- عوالى اللئالى، جلد 4، صفحه 73 .

احترام به قبور بزرگان (65)

در حديث ديگرى از همان راوى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله آمده است: «مَنْ زَارَنِى بَعْدَ مَوْتِى فَكَأَنَّمَا زَارَنِى فى حَيَاتِى» ؛ هر كس مرا بعد از رحلتم زيارت كند مثل اي__ن است كه در حيات__م مرا زيارت كرده باشد.

(2)

بنابراين، فرضيّ_ه تفاوت زمان حيات و ممات، يك پن__دار واه__ى بيش نيست.

ضمناازاطلاق اين احاديث به خوبى استفاده مى شود«شَدِّ رِحال»و حركت به قصد

1- دارقطن__ى مح__دّث مع__روف، اين حدي__ث را در كتاب «سن__ن» خود آورده اس__ت. (جلد 2، صفح__ه 278) جال__ب اي__ن ك__ه مرح__وم علام__ه امين__ى آن را از 41 كت__اب مع__روف اه__ل سنّ__ت نق___ل ك_____رده اس__ت! (الغ__دي___ر، جل_____د 5، صفح____ه 93) .

2- هم__ان مدرك، علاّمه امينى آن را از 13 كتاب نقل كرده است .

(66) شيعه شناسى

زيارت قبر پيامبر صلى الله عليه و آله در مدينه هيچ اشكالى ندارد.

جا كه در توان دارند از گناهان فاصله بگيرند و به سراغ نيك___ى و پ__اك__ى ب___رون__د.

اضافه بر اين توجّه و توسّل به آنان و طلب شفاعت از آنان بر درگاه خدا، آنها را در برابر مشك__لات پرتوان مى سازد، مانع يأس و نااميدى مى شود و از دردها

احترام به قبور بزرگان (69)

و آلام روح__ى و جسم__ى آنه__ا مى ك_اه__د و آث__ار و برك__ات فراوان__ى ديگ__ر.

چ__را ما، با برداش__ت غلط از مسأل__ه زيارت و شفاع__ت و توسّ__ل، مردم را از اين هم__ه بركات معن__وى و روحى و جسم__ى محروم مى سازي__م؟ ك__دام عق__ل اج__ازه چني__ن ام_رى مى دهد ؟

او نيس_ت و اين كار ب_وى ش__رك مى ده__د !

و يا اگر بعد از رحلت رسول خدا صلى الله عليه و آله در مدينه بودند و با چشم خود مى ديدند كه ابوايّوب انصارى، نخستين ميزبان آن حضرت، صورت بر روى قبر آن

1- اين مسأله در طول زندگى پيامبر صلى الله عليه و آله بارها اتفاق افتاد (رجوع شود به صحيح مسلم، جلد 4، صفحه 1943، و كَنْزُالْعُمّال، جلد 16، صفحه 249) .

احترام به قبور بزرگان (71)

حض__رت گذارده و تب__رّك مى جويد (1) و يا بلال مؤذن پيامبر صلى الله عليه و آله در كنار قبر آن حضرت نشسته و گريه سر داده و ص__ورت بر آن قب__ر مى مال__د، (2) وهّابى ها يقه ب__لال و ابو ايّ__وب را گرفت__ه و آنها را به كن__ارى پرتاب مى كردند كه اي__ن ك__ار ش__رك اس__ت، همان ك__ارى كه الان پي__روان اين مكت__ب با زائ__ران قب__ر رسول خ___دا مى كنند.

در حال__ى كه تبرّك جستن، كمتري__ن ارتباطى به پرستش ندارد، بلكه مفهومش نوعى «احترام توأم با ادب» است، به اين امي__د كه خدايى كه رسول صلى الله عليه و آله را فرست__اده به خاط__ر اين احت__رام، بركات_ش را بر زيارت كننده ن__ازل گرداند.

1- مستدرك الصحيحين، جلد 4، صفحه 560 .

2- تاريخ ابن عساك__ر، جلد 7، صفح___ه 137 .

(72) شيعه شناسى

هزينه ه__اى ديگر و هر ق__در بخواهن__د مراس__م خ__ود را س__اده ب__رگ__زار كنن__د، ب__از وساي__ل لازم فراه__م نيس__ت.

2 _ افرادى هستند كه متأهّل مى باشند، ولى در سفرهاى خارج كه گاهى به طول مى انجامد، گرفتار محروميّت شديد جنسى مى شوند، نه همسران خود را

نكاح موقّت (73)

مى توانن_د با خود ببرن__د و نه ق__درت ازدواج مج__دّد دائ__م در آن دي__ار دارن__د.

3 _ كسان__ى هستن__د كه همس__ران آنها گرفت__ار بيمارى ه__اى مختل__ف و مشكلات ديگرى مى باشند و توان رفع ني__از جنس__ى همس_ران خود را ندارند.

4 _ سربازانى هستند كه به مأموريّت هاى طولانى، براى حفظ مرزها و مانند آن مى روند و از خانواده هاى خود دورند و گرفتار مشكل جنسى هستند و چن__ان خواهيم دي__د در عصر پيغمب__ر اكرم صلى الله عليه و آله همين مشك__ل براى بسي__ارى از سرب__ازان اس__لام پيش آم__د و هم__ان سب__ب تشري__ع ازدواج موقّ__ت ش__د.

5 _ گاه در دوران باردارى و شرايط خاصّ آن، مرد مجبور است با همسر باردارش روابط جنسى نداشته باشد و چه بسا جوان است و گرفتار مشكل محروميّت .

اين گون__ه ضرورت هاى اجتماعى و مشك__لات، هميشه ب__وده و خواهد بود، و مخص__وص عص__ر پيغمب__ر اك__رم صلى الله عليه و آله نب__وده اس__ت، بلك__ه در عص__ر م__ا ب__ا توجّ_ه ب_ه عوام__ل مختل__ف تحري__ك، بسي__ار شديدت__ر ش__ده اس__ت.

(74) شيعه شناسى

در اين گون__ه مواقع افراد بر س__ر دو راهى قرار دارند: آلودگى به فحشا (اَلْعَياذُ بِاللّه) يا استفاده از نوعى ازدواج س__اده و موقّ__ت كه مشك__لات ازدواج دائ__م در آن نيس__ت و ب__ه ط__ور موقّ__ت پاسخگ__وى نيازهاى جنسى مى باشد.

پيشنه__اد پارسايى و چشم پوشى از هر دو، پيشنه__اد خوبى اس__ت، ولى ب_راى بسي__ارى قابل عم__ل نيست و حدّاق__ل براى ع__دّه اى جنب__ه خيال__ى

دارد.

اين حديث به طور گسترده آمده است. قالَ عَلِ__ىُّ عليه السلام : «لَوْلا اَنْ عُمَ__رُ نَهى عَنِ الْمُتْعَ__ةِ ما زَنى اِلاّ شَقِ__ىٌّ» (تفسي__ر طب__رى، جلد 5، صفح__ه 119 ؛ تفسير درالمنث__ور، جلد 2، صفح__ه 140 و تفسي__ر قرطب_ى، جلد 5، صفحه 130) .

نكاح موقّت (77)

2 _ صيغه عقد با لفظ «نكاح» و «ازدواج» يا لفظ «مُتْعَه» بايد جارى شود و الفاظ ديگ__ر كارس_از نيست.

3 _ اگر زوجه باكره است اجازه ولى لازم است و در غير باكره لازم نيست.

4 _ مدّت عقد و مهريّه بايد دقيقا تعيين شود و اگر ذكر مدّت فراموش شود، به فتواى بسيارى از فقها تبديل به عقد دائم خواهد شد (و اين خود دليل بر آن است كه ماهيّت هر دو نوع از نكاح يكى است و تنها فرق در ذكر مدّت و عدم ذكر آن اس___ت)، (دقّت فرمايي__د).

5 _ پايان مدّت به منزله طلاق است و بلافاصله زن بايد عدّه نگه دارد، (هرگاه آميزش صورت گرفته باشد).

6 _ ع__دّه عقد دائم سه بار ع__ادت ماهيانه دي__دن است كه با دي__دن مرحله سوّم ع__دّه تمام مى ش__ود، ولى ع__دّه عقد موقّ__ت دوبار بيشت__ر نيس_ت.

7 _ فرزندان متولّد شده از عقد موقّت فرزندانى مشروع هستند و تمام احكام فرزند متولّد از عقد دائم را _ بدون استثناء _ دارند و از پدر و مادر و برادران و ساير بستگان ارث مى برند، و هيچ تفاوتى در ساير حقوق ميان اين دو گروه از فرزندان نيست.

(78) شيعه شناسى

فرزن__دان عقد موقّت، بايد تح__ت تكفّل پ__در و م__ادر باشن__د و نفق__ه و تم__ام هزينه ه__اى آنها _ همانن__د فرزن__دان عق_د دائ_م _ باي__د پرداخت__ه ش__ود.

شاي__د بعضى از شنيدن اين سخن__ان در شگفت__ى فرو روند، آنه__ا حق دارن__د، زيرا ذهنيّت نادرس__ت و كاملاً عوامان__ه اى درباره عق__د موقّ__ت دارن__د و شاي__د آن را يك ازدواج ق__اچ__اق و ني__م بن__د و خ__ارج از مح__دوده قواني__ن و در ي__ك كلم__ه شبي__ه زن__ا مى پن_دارن_د در حال__ى ك__ه اب__دا چني__ن نيس__ت.

آرى تفاوت هايى در ميان عقد در مورد دو همسر (زوج و زوجه) وجود دارد. اصولاً تعهّدات آنها در برابر يكديگر بسيار كمتر از عقد دائم است، زيرا منظور از ازدواج موقّت سهول_ت امر و نب__ودن مقرّرات دس__ت و پاگي__ر ب__وده، از جمل__ه:

نكاح موقّت (79)

1 _ زن در عق__د موقّت نفق__ه و ارث ن__دارد، ولى جمع__ى از فقه__ا گفته ان_د اين در صورت__ى است كه ش__رط نفقه و ارث نكنن__د و اگ__ر ش__رط كنن__د باي__د ب___ر طب__ق آن عم__ل ش____ود.

2 _ زن در عقد موقّت آزاد است كه كارى در خارج خانه براى خود انتخاب كند و اجازه همسر براى او شرط نيست مادام كه مزاحمِ حقّ شوهر نباشد، ولى در عقد دائم بدون توافق اي_ن امر جايز نيست.

3 _ ب__ر م__رد لازم نيس__ت ش_ب ه_ا ن__زد همس__ر موقّ__ت خ__ود باش__د.

نكاح موق__ت است كه در ص__در اس_لام ب__وده اس__ت. (1)

سيوطى در تفسير درالمنثور و ابوحيان و ابن كثير و ثعالبى نيز در تفاسير خ__ود به اين معن__ا اش__اره كرده اند.

اين مسأله ميان تمام علماى اسلام _ اعمّ از شيعه و اهل سنّت _ مسلّم است كه ازدواج موقّت در عصر پيامبر صلى الله عليه و آله وجود داشته، ولى گروه زيادى از فقهاى تسنّن معتقدند كه اين حكم بعدا نسخ شده است.

1- تفسي__ر قُ__رْطُب____ى، جل___د 5، صفح___ه 120 و فت___حُ الغ__دي_____ر، جل_____د 1، صفح_____ه 449 .

نكاح موقّت (81)

طولانى مجدّدا احرام به حج ببندند.

اين حديث از احاديث مشهور است كه با مختصر تفاوتى از عمر نقل شده كه در بالاى منبر در حضور مردم بيان كرد كه ذيلاً به هفت منبع از منابع حديث، فقه و تفسي__ر اه__ل سنّ___ت اش__اره مى كني__م:

1 _ مسند احمد، جلد 3، صفحه 325.

2 _ سنن بيهقى، جلد 7، صفحه 206.

نكاح موقّت (83)

3 _ المبسوط سرخس__ى، جلد 4، صفح___ه 27 .

4 _ المغنى ابن قدام_ه ، جل___د 7، صفح__ه 571 .

5 _ محل__ى اب_ن ح__زم، جل__د 7، صفح__ه 107 .

6 _ كن__زالعمّ__ال، جل_____د 16، صفح____ه 521 .

7 _ تفسير كبير فخر رازى، جلد 10، صفحه 52 .

اين حديث پرده از روى مسائل متعدّدى برمى دارد :

اين پندار نادرستى است، چون حجّ و عمره دو برنامه جداگانه است كه ممكن است حتّى بيش از يك ماه ميان آنها فاصله شود، مسلمانان در شوّال يا ذى القعده به مكّه مشرّف مى شوند و عمره را بجا مى آورند و تا روز هشتم ذى الحجّه آزادمى باشند و سپس براى مراسم حج محرم مى شوندوبه عرفات مى روند. اين چه اي__رادى دارد كه او نسب__ت به آن از خود حسّاسيّ_ت نشان دارد.

و اما در مورد متعه و ازدواج موقّت، به پندار بعضى تصوّر او بر اين بود كه اگر عقد موقّت جايز شود، شناختن نكاح از زنا مشكل مى شود، چرا كه هر مردى را با زنى ديديم، ممكن است ادّعا كنند كه ما ازدواج موقّت داريم! و زنا گسترش پيدا مى كند.

اين پندار از پندار اوّل سست تر است، چرا كه به عكس، ممنوع كردن عقد متعه موجب گسترش زنا و بى عفّتى است، زيرا همان گونه كه پيش از اين هم اشاره شد،

نكاح موقّت (87)

بسيارند جوانانى كه قادر بر ازدواج دائم نيستند يا كسانى كه از همسران خود دورند و بر سر دوراهى ازدواج موقّت و زنا قرار دارند. بديهى است جلوگيرى از ازدواج موقّت__ى كه با برنامه ريزى صحيحى انجام مى شود، آنها را در وادى پرگناه و آلوده زنا و بى عفّتى مى افكند.

و ب__ه همين جه__ت در حدي__ث معروف__ى از عل__ى عليه السلام نق__ل ش__ده اس__ت ك__ه «اگ__ر عم__ر از متع__ه نه____ى نك__رده ب__ود، هي__چ ف____ردى ج__ز بى بن__د و ب__اران آل__وده زن____ا نم__ى ش____د» ؛ (لَ__وْ لاَ أنّ عُمَ__ر نَهَ__ى النَّ____اسَ عَ____نِ الْمُتْعَ_ةِ مَا زَنَى إِلاّ شَقِى) .(1)

1- تفسير كبير فخر رازى، جلد 10، صفحه 50 .

(88) شيعه شناسى

سجده نيست، و در حديث ديگرى مى خوانيم: «پيغمبراكرم صلى الله عليه و آله به يكى از ي__اران خود فرمود: اگر مى خواه__ى در قيامت با من محشور شوى ب__راى خداون__د قهّار سجده ه__اى طولان__ى بج__اآور» ؛ «وَ إِذَا أرَدْتَ أنْ يَحْشُ__رَكَ اللّه ُ مَعِى يَوْمَ الْقِيَامَ__ةِ فَأطِلِ السُّجُ__ودَ بَيْنَ يَدَىِ اللّه ِ الوَاحِدِ الْقَهّارِ».(1)

متعال يا به معناى نوعى احترام و تكري_م بوده است.

1- 100 / يوس____ف .

سجده بر زمين (91)

در حال سجود مشغول عب__ادت خداست. بنابراي__ن سزاوار نيس__ت پيشان__ى را در سجده اش بر چيزى بگذارد كه معبود دنياپرستانى است كه فريفته زرق و ب_رق دنيا هستند.

سجده بر زمين (93)

سپس امام افزود: «وَ السُّجُودُ عَلَى الاَْرْضِ أَفْضَلَ لاَِنَّهُ أبْلَغُ لِلتَّوَاضُعِ وَ الْخُضُوعِ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ» ؛ سجده بر زمين افضل است، چرا كه تواضع و خضوع در برابرخدا رابهتر نشان مى دهد. (1)

ثُمَّ اُحَوِّلُها إِلَى الْكَفِّ الاُْخْرى حَتّى تَبْرَدَ ثُمَّ اَضَعُها لِجَبينى حَتّى اَسْجُدَ عَلَيْها مِنْ شِدَّةِ الْحَرِّ» ؛ من با پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله نماز ظهر مى خواندم، مقدارى از سنگريزه ها را در يك كف دست مى گرفتم و آن را از اين دس__ت به آن دس__ت مى كردم تا خنك شود و بر آن سجده كنم، اين كار به خاطر ش__دّت گرما بود. (1)

سجده بر زمين (97)

اين حديث به خوبى نشان مى دهدكه اصحاب پيامبر صلى الله عليه و آله مقيّدبودندبرزمين سجده كنند، حتّى براى موقع گرما چاره مى انديشيدند. اگر سجده بر زمين لازم نبود اين كار پر زحمت لزومى نداشت.

2 _ انس بن مالك مى گويد: «كُنّا مَعَ رَسُولِ اللّه صلى الله عليه و آله فى شِدَّةِ الْحَرِّ فَيَأْخُذُ أَحَدُنَا الْحَصْباءَ فى يَدِهِ فَاِءذا بَرَدَ وَضَعَهُ وَ سَجَدَ عَلَيْهِ» ؛ ما در شدّت گرما در خدم__ت رسول خدا صلى الله عليه و آله بودي__م بعضى از ما سنگري__زه را در دست__ش

1- مُسْنَ_____د احم______د، جل_____د 3، صفح____ه 327 ؛ سن_____ن بَيهَقِ___ىّ، جل___د 1، صفح_____ه 439 .

(98) شيعه شناسى

مى گرفت تا خن__ك شود سپس آن را بر زمي_ن مى نهاد و بر آن سجده مى كرد. (1)

اين تعبي__ر نيز نش__ان مى ده__د كه اين ك__ار در بين اصحاب رايج بوده است.

3 _ در ح__الات مس__روق ب__ن اَجْ__دَع از ياران ابن مسعود آمده است: «كانَ لا يُ__رَخِّ__صُ فِى السُّجُودِ عَلى غَيْرِ الاَْرْضِ حَتّى فِى السَّفينَةِ وَ كانَ يَحْمِلُ فِ__ى السَّفينَ__ةِ شَيْئ__ا يَسْجُ__دُ عَلَيْ__هِ» ؛ او اج__ازه نم__ى داد بر غي__ر زمي___ن سجده كنند، حتّى هنگامى كه به كشتى سوار مى شد، چيزى با خود به كشتى مى ب__رد و بر آن سج_ده مى كرد. (2)

4 _ در نقل ديگرى در كتاب فتح البارى (شرح صحيح بخارى) آمده است: «كانَ عُمَرُبْنُ عَبْدِالْعَزيزِ لايَكْتَفى بِالْخُمْرَةِ بَلْ يَضَعُ عَلَيْهَا التُّرابَ وَ يَسْجُدُ عَلَيْهِ» ؛

1-

اَ لسُّنَنَ الكُ_بْرى، جلد2، صفحه106 .

2- طبقات ابن اَبى شَيبَة، جلد 1، صفحه 397 .

سجده بر زمين (99)

عمر بن عبدالعزيز قناعت به سجده بر حصير نمى كرد بلكه مقدارى خاك بر آن مى گذارد و بر آن سجده مى كرد. (1)

مِنْ أُمَّتِه» ؛ مقص__ود حضرت اين ب__ود كه هي__چ يك از امتّ__ش به زحم_ت نيفت__د. (1)

2 _ مالك امام معروف اهل سنّت در كتاب «مَوَطَّأ» بى آن كه سخنى از «مدينه» به ميان آوردازابن عبّاس نقل مى كند: «صَلّى رَسُولُ اللّه صلى الله عليه و آله الظُّهْرَ وَالْعَصْرَ جَميعا وَالْمَغْرِبَ وَالْعِشاءَ جَميعا فى غَيْرِ خَوْفٍ وَ لا سَفَرٍ» ؛ رسول خدا صلى الله عليه و آله نماز ظهر و عصرراباهم و نمازمغرب و عشارا باهم بجاآورد،بى آن كه خوف(ازدشمن)

1- صحيح مسلم، جلد2، صفحه151 .

(102) شيعه شناسى

يا باران وجودداشته باشد. (1)

3 _ ابوهُرَيْرَه نيز مى گويد: «جَمَعَ رَسُولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله بَيْنَ الصَّلوتَيْنِ فِى الْمَدينَةِ مِنْ غَيْ__رِ خَ__وْفٍ» ؛ رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله مي__ان دو نم__از در مدين__ه بدون ترس (از دشم___ن) جم_ع ك__رد. (2)

تقريب__ا در تمام احادي__ث بالا كه در كت__ب مع__روف و مناب__ع درج__ه اوّل اهل سنّت نقل ش__ده و سند آنها به جمع__ى از بزرگ__ان صحابه مى رسد، روى دو نكت__ه تأكي__د ش_ده است:

نخست اين كه رسول خدا صلى الله عليه و آله جمع ميان دو نماز را در حالى انجام داد كه مشك__ل خاصّى مانن__د باران يا سف__ر، يا ت__رس از دشم__ن، وج__ود ن_داش__ت.

1- مَوَطَّأ مالك، جلد 1، صفحه 144 .

2- مُسْنَد البزّاز، جلد 1، صفحه 283 .

جمع ميان دو نماز (103)

ديگر اين كه هدف آن حضرت «توسعه بر امّت» و «رفع عُسْر و حَرَج» بوده است. آيا با اين حال سزاوار است بعضى اشكال تراشى كنند و بگويند اين جمع ها مربوط به موارد اضطرارى بوده است؟ چرا چشم خود را روى حقايق ببنديم، و پيش داورى ه__اى خود را بر سخن__ان صريح رس__ول خ__دا صلى الله عليه و آله مقدّم بشمريم؟!

سه وقت براى نمازه__اى شبانه روز ذكر شده با اين حال تعجّب است چرا گروهى از اين برادران اصرار در وج__وب پنج وق__ت دارن__د.

فضيل__ت داشتن پنج وق__ت جاى انكار نيس__ت. ما هم هر زمان توفيق رفيقم__ان شود رعاي__ت پن_ج وق__ت را مى كني__م، سخ__ن در وج__وب آن اس__ت.

(104) شيعه شناسى

آيه اوّل در سوره هود است: «وَ اَقِمِ الصَّلوةَ طَرَفَىِ النَّهارِ وَ زُلَفا مِنَ اللَّيْلِ» ؛ در دو ط_رف روز و بخشى از شب نماز را برپاى دار... .(1)

تعبير «طرفى النهار» اشاره به نماز صبح است كه در آغاز روز انجام مى شود و نماز ظهر و عصر است كه وقت آنها تا غروب ادامه دارد، به عبارت ديگر استمرار وقت نماز ظهر و عصر تا غروب آفتاب به روشنى از اين آيه استفاده م__ى ش____ود.

امّا «زُلَفا مِنَ اللَّيْل» با توجّه به اين كه «زلف» _ به گفته «مختار الصحاح» و راغب در كتاب مفردات _ جمع «زُلْفَة» است كه به معناى بخش هايى از اوايل شب مى باشد، آن هم اشاره به وقت نماز مغرب و عشاست.

1- 114 / هود .

جمع ميان دو نماز (105)

بنابراين اگر پيامبر صلى الله عليه و آله نماز را معمولاً در پنج وقت انجام مى داده است حتما جنبه وقت فضيلت داشته كه همه ما به آن معتقديم، چرا ظاهر آيه قرآن را ناديده بگي_ري_م و سراغ تأويل هاى ديگ__ر برويم؟!

آيه دوّم در سوره اسراست: «اَقِمِ الصَّلوةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ اِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْانَ الْفَجْرِ اِنَّ قُرْانَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُودا» ؛ نماز را از آغاز ظهر تا تاريكى شب برپا دار، همچنين قرآن فجر(نمازصبح) را... . (1)

«دُلوك» به معناى متمايل شدن است و در اين جا اشاره به تمايل آفتاب

از خط نص__ف النه___ار يعن_ى زوال ظه___ر است.

غَسَقِ اللَّيْل به معناى تاريكى شب است كه بعضى آن را به اوايل شب تفسير

1- 78 / اِسراء .

(106) شيعه شناسى

كرده اند و بعضى به نصف شب، زيرا همان گونه كه «راغب» در «مفردات» گفته اس__ت «غَسَق» به معن__اى شدّت تاريك__ى شب مى باشد كه همان نيمه شب است.

بنابراين دُلُوك شَمْس اشاره به آغاز وقت نماز و ظهر و غَسقُ اللَّيل اشاره به پايان وق__ت نماز مغرب و عشاس_ت و قرآن فجر نيز اش__اره به نماز صبح است.

و در هر صورت در آيه شريفه تنها سه وقت براى نمازهاى يوميّه بيان شده است نه پنج وقت، و اين دليل بر جواز نماز در سه وقت است.

فخر رازى در تفسير اين آيه بيان جالبى دارد و آن اين است كه مى گويد: هرگاه «غَسَق» را به ظهور نخستين تاريكى آغاز شب تفسير كنيم _ كه ابن عبّاس و عطا و نَضْر بن شُمَيْل نيز قائل شده اند _ غَسَق عبارت از اوّل مغرب مى شود، و بنابراين آنچه در آيه آم__ده بيان سه وقت است: وق__ت زوال و وق__ت مغرب و وق__ت فجر .

سپس مى افزايد: اين اقتضا مى كند كه زوال، وقت نماز ظهر و عصر باشد، پس

جمع ميان دو نماز (107)

اين وقت مشترك ميان اين دو نماز است، و نيز اوّل مغرب وقت «نماز مغرب و عشا» است. بنابراين دو نماز مذكور نيز وقت مشترك دارند و نتيجه همه اين ها آن است ك__ه جمع ميان نماز ظه__ر و عصر و مي__ان مغرب و عشا مطلقا جايز است .(1)

بايد قبول كنيم كه در دنياى امروز خواندن نماز در پنج وقت براى بسيارى از كارگ__ران، كارمندان،

دانش آم__وزان و دانشجوي__ان و قشره__اى ديگر كار بسيار دش__وارى اس__ت، آيا نباي__د از رخصت رس__ول خدا صلى الله عليه و آله كه ب_راى چني__ن روزهايى پيش بينى شده استفاده كنيم تا جوانان و قشرهاى مختلف تشوي__ق به ترك نم__از نشوند؟!

آي__ا اص__رار ب__ر «سنّ__ت» ب__ه قيم__ت ت_رك «فريض__ه» صحي__ح اس___ت؟!

1- تفسيركبيرفخررازى،جلد21،صفحه27.

(108) شيعه شناسى

رفته اند كه انس__ان را در شگفتى فرومى برد از جمله:

1- درباره اعراب «اَرْجُلَكُم» و عدم تأثير آن در بحث «مسح كردن» پاها، به توضيحات كتاب شيعه پاسخ مى گويد، تأليف حضرت آية اللّه مكارم شيرازى، صفحه 179 و 180 مراجعه فرماييد .

(110) شيعه شناسى

1 _ اين آيه به وسيله سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله و احاديثى كه از آن حضرت نقل شده، منسوخ گشته است! ابن حَزم در كتاب «اَلاَْحْكامُ فى أُصولِ الاَْحْكام» مى گويد: «چ__ون در سنّت شستن پ_اه_ا آم_ده بايد قبول كنيم كه مسح منسوخ شده است».

در حالى كه اوّلاً: همه مفسّران قبول دارند كه سوره مائده آخرين سوره اى اس__ت كه بر پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله نازل شده و هي__چ آي__ه اى از آن منس__وخ نيس__ت.

ثانيا: همان گونه كه بعد از اين خواهد آمد، در برابر رواياتى كه دلالت مى كند پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله هنگام وضو پاهاى خود را مى شست، روايات متعددى داريم كه مى گ__وي_د حض__رت صلى الله عليه و آله هنگ__ام وض__و پ__اه_اى خ__ود را مس__ح مى ف_رم_ود.

چگونه ممكن است يك اصل قرآنى را بارواياتى كه وضع آن چنين است نسخ كرد.

از اين گذشته در باب تعارض روايات گفته شده، هرگاه روايات متعارض باشند بايد بر قرآن عرضه شوند، رواياتى كه موافق قرآن است مقبول و آنچه مخ_ال_ف قرآن است مردود مى باشد.

مسح پاها در وضو (111)

2 _ بعضى ديگر مانند «جَصّاص» در كتاب أَحْكامُ الْقُرْآنِ مى گويد آيه وضو مُجْمَل است و ما به احتياط عمل مى كنيم و پاها را مى شوييم كه هم «غَسل» ح_اص_ل شده باشد و هم «مسح»! (1)

در ح__ال_ى كه هم__ه مى دانيم «غَسل» و «مسح» دو مفهوم متباين دارند و ه__رگ_ز غَسل شامل مسح نمى شود.

3 _ فخر رازى مى گويد: حتّى اگر آيه را طبق قرائت «جرّ» بخوانيم يعنى «أَرْجُلِكم»

عطف بر «رُؤُوسِكم» باشد كه به روشنى دلالت بر مسح پاها دارد، باز هم منظور مسح پاها نيست، بلكه منظور از مسح كردن پاها اين است كه به هنگام شستن پاها در ريختن آب زياده روى نكنيد! (1)

1- أحك__ام الق__رآن، جل__د 2، صفح__ه 434 .

(112) شيعه شناسى

در ح__الى ك__ه اگ__ر پ__اى اين گ__ون_ه اجته__ادات و تفسير به رأى ها در آيات قرآن باز شود، چي__زى از ظ__واه_ر ق__رآن ب__راى عمل ب_اق_ى نمى ماند، اگر ما مجاز باشيم «مسح» را به معناى «عدم اسراف در شستن» بگيريم، همه ظواهر آي_ات را مى ت__وان ط__ور ديگرى تفسي_ر ك_رد .

ش__اي__د بعض__ى فك__ر مى ك___ردن___د، چ__ه بهت__ر كه پ__اه__اي__ى ك__ه غ__الب__ا در مع__رض آل__ودگ__ى است بش__وين__د، مسح كردن آن چه فايده اى دارد، به خصوص اين كه گروهى در آن اعصار اصلاً پا برهنه بودند و كفش به پا نمى كردند، به همين دليل يكى از احترامات ميهمان اين بوده كه به هنگام ورود، آب مى آوردند و پ_اه_اى او را مى شستن_د!

1- تفسي________ر كشّ______اف، جل____د 1، صفح_______ه 610 .

مسح پاها در وضو (113)

شاهد اين سخن گفتارى است كه نويسنده تفسير المنار در ذيل آيه وضو براى توجيه كلمات قائلين به غسل گفته است، او مى گويد: «كشيدن دست تر روى پاهايى كه غالبا غبارآلود يا كثيف است نه تنها فايده اى ندارد، بلكه آن را كثيف تر مى كند و دست هم آلوده و كثيف مى شود.

و فقيه معروف اهل سنّت ابن قدامه (متوفّاى 620 قمرى) از بعضى نقل مى كند كه پاها در معرض آلودگى هستند ولى سر چنين نيست بنابراين مناسب است پاها شسته شود و سر مسح گردد. (1) به اين ترتيب اجتهاد و استحسان خود را بر

ظاهر آيه قرآن ترجيح داده و مسح را رها كرده و آيه را توجيه غير وجيه كرده اند.

1- المُغْنِ_ىّ اب__ن قُ__دّامَ__ة، جل__د 1، صفح___ه 117 .

(114) شيعه شناسى

ولى اين گروه گويا فراموش كرده اند كه وضو تركيبى است از نظافت و عبادت، مسح كردن سر آن هم با يك انگشت كه بعضى فتوى داده اند نقشى در نظافت ندارد، همچنين مسح پاها.

در واقع مسح سر و پاها اشاره اى است به اين نكته كه شخص وضو گيرنده از فرق تا قدم مطيع فرمان خداست و الاّ نه مسح سر موجب نظافت است نه مسح پا .

عثمان به محل جلوس آمد، آب وضو خواست و مضمضه و استنشاق كرد (در دهان و بينى گرداند) سپس صورتش را سه بار و دست ها را هر كدام سه بار شست و سر و پاها را سه بار مسح كرد و بعدگفت: پيامبر صلى الله عليه و آله راديدم اين گونه وضومى گرفت(سپس از حاضران كه جماعتى از صحابه رسول خدا صلى الله عليه و آله بودند، تصديق خواست و گفت) آيا همين طور است اى حاضران؟ همه گفتند: آرى! (1)

1- مسن_________د احم_______د ، جل_______د 1 ، صفح______ه 67 .

مسح پاها در وضو (117)

اين حديث نشان مى دهد نه تنها عثمان، بلكه جماعت ديگرى از صحابه نيز با صراحت گواهى مى دادند كه مسح بر پاها برنامه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله در وضو بوده است (ه__ر چن__د س__ه ب__ار مس__ح س_ر و پ_ا دارد كه ممكن است در نظر بعضى از آن__ان مستح__ب ب_اش__د، يا از اشتباه راوى).

آنچه در بالا آمد تنها بخش كوچكى از رواياتى است كه در كتب معروف اهل سنّت، به وسيله راويان معروف نقل شده است .

ممكن نشد بايد آنها را بر كتاب اللّه عرضه كرد يعنى بايد ديد كدام يك مط__ابق ق__رآن است آن را گ__رفت و ديگرى را رها كرد، اين دستورى است كه با ادّل__ه معتب__ر ث_ابت شده است.

بنابراين مى توان ميان روايات مسح و غسل (شستن پاها) چنين جمع كرد كه رسول خدا صلى الله عليه و آله وظيفه مسح را در وضو انجام مى داده، و بعد براى نظافت پاها، گاهى پاها را مى شسته است، بى آن كه جزء وظيفه وضو باشد، بعضى از راويان

مسح پاها در وضو (119)

كه ناظر اين صحنه ب__وده ان__د چنين پن__داشت__ه اند كه شست__ن پ__اه__ا جزء وظيف__ه وض__وس_ت.

اتّف__اق__ا در مي__ان شيعي__ان نيز بسي__ارى چني__ن ك__ارى را مى كنن__د و بعد از آن كه وظيفه وضو يعنى «مسح» را انجام دادند، پاهاى خود را به طور كامل براى نظافت مى شويند.

اين كار در آن محيط كه به خاطر گرمى هوا از نعلين استفاده مى شد نه از كفش هاى پوشيده، لازم تر به نظر مى رسيد، زيرا نعلين پاها را به طور كامل از آلودگى حفظ نمى كند.

ب__ه ه__ر ح__ال وظيف__ه واج__ب يعنى مسح، امرى جدا از شستشوى متعارف پ__اه__ا ب__وده اس__ت.

(120) شيعه شناسى

پيش مى آيد، از جمله:

1 _ چگونه مسح كردن بر پاها جايز نيست، ولى مسح بر كفش ها جايز است با اين كه هنگامى كه سخن از شستن پاها به ميان مى آيد، مى گويند پا آلودگى دارد، آن را بشوييد بهتر است، تا اين كه آن را مسح كنيد.

مسح پاها در وضو (121)

آيا مسح كردن كفش هاى آلوده، مى تواند جانشين شستن شود؟ بسيارى به تخيير ميان شستن پا و مسح بر كفش ها قائل شده اند.

2 _ چ__را ظ__اه__ر ق__رآن مجي__د را ك__ه مى گ__وي_د سر و پاها را مسح كني__د، ره__ا ك__رده و به سراغ مسح كفش ها رفته ايد؟

3 _ چرا روايات اهل بيت عليهم السلام را كه متّفقا مسح بر كفش را نفى مى كند و پيغمب__ر اك_رم صلى الله عليه و آله آنها را در كنار كتاب اللّه مايه نجات شمرده، در نظر نمى گيرد؟

4 _ درست است كه رواياتى از پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله وارد شده كه آن حضرت مسح بر كفش كردند، ولى در مقابل آن روايات معتبرى نيز داريم كه مى گويد پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله پاها را مسح مى فرمود، چرا به هنگام تعارض روايات به سراغ آيه قرآن نمى رويم و آن را حاكم در اين اختلاف روايات نمى كنيم و مرجع قرار نمى دهيم ؟

(122) شيعه شناسى

و هر قدر در اين مسأله بيشتر غور و بررسى كنيم به شگفتى هاى بيشترى برخ_ورد مى كني_م:

در كتاب «اَ لْفِقْهُ عَلَى الْمَذاهِبِ الْاَرْبَعَةِ» مى خوانيم: مسح بر كفش در مقام ضرورت و اضطرار واجب و بدون ضرورت جايز است هر چند شستن پاها افض__ل مى ب_اشد.

سپس از «حنابله» نقل مى كند كه مسح بر كفش ها از درآوردن آن و شستن پاها افضل مى باشد كه اخذ به رخصت و شكر نعمت است و

بعضى از اتباع اب__وحنيف__ه نيز با آن موافقت كرده اند. (1)

سپ__س ادّع__ا مى كن__د ك__ه مسح بر كفش ها با روايات زيادى ثابت شده كه ق__ريب به تواتر است. (1)

1- اَلْفِقْهُ عَلَى الْمَذاهِبِ الاَْرْبَعَةِ، جلد 1، صفحه 135 .

مسح پاها در وضو (123)

و از همه جالب تر اين كه بحث گسترده اى درباره شروط چنين كفش ها و مقدار مسح و مدّت مسح (چند روز جايز است ادامه داشته باشد) و مستحبّات و مكروهات و مبطلات مسح بر كفش ها و احكام كفشى را كه روى كفش ديگر بپوشند و جنس كفش و اين كه حتما از چرم باشد يا غير چرم هم كافى است و حكم كفش و اين كه حتما از چرم باشد يا غير چرم هم كافى است و حكم كفش هاى شك__اف دار و بى شك__اف و... كه بخش مهمّ__ى از اين كت__اب را دربرمى گيرد .(2)

5 _ چرا روايات مسح بر كفش ها را به موارد ضرورت و مسافرت ها و جنگ ها و مواقعى كه امكان بيرون آوردن كفش از پا نبوده، يا بسيار مشكل بوده،

1- همان مدرك، صفحه 136 .

2- همان مدرك، از صفحه 135 تا 147 .

(124) شيعه شناسى

حمل نمى كنيد. اين ها سؤالاتى است كه پاسخى ندارد، جز اين كه پيش داورى ها سبب اين غوغا در يك مسأله ساده شده است.

كنند! و بعضى آن را منحص_ر ب_ه م_وارد ضرورت مى دانند .

3 _ رواياتى كه درباره مسح بر كفش ها در كتب منبع برادران اهل سنّت آمده به قدرى ضدّ و نقيض است كه هر محقّقى را به شك مى اندازد. بعضى مطلقا

مسح پاها در وضو (125)

اجازه مسح بر كفش ها را مى دهد و بعضى مطلقا نفى مى كند و بعضى محدود به حال ضرورت مى كند و مقدار آن را در سفر سه روز و در حضر يك روز تعيين مى نم_اي_د.

4 _ بهترين طريق جمع ميان روايات آن است كه مدار اصلى، مسح بر خود پاهاست (و به عقيده آنها شستن پاها) و به هنگام ضرورت مانند جنگ و سفرهاى سخت كه آنها به جاى نعلين، كفش _ و به تعبير آنها خفّ _ مى پوشيدند و بيرون آوردن آن از پا مشكلاتى داشت بر روى كفش (شبيه جبيره) مسح مى ك_ردند.

(126) شيعه شناسى

اللّه است و اين سبب تعجّب همه مى ش__ود ك__ه چ__را بِسْمِ اللّه در مهمت__ري__ن آيه قرآن به چنين س_رن_وشت_ى گ_رفت__ار شده است.

بسم اللّه جزء سوره حمد است (127)

ولى هنگامى كه از ما سؤال مى كنند و داستان اختلاف روايات و مذاهب اهل سنّت را در بسم اللّه براى آنها نقل مى كنيم، تعجّب آنها افزون مى شود. لازم است در اين جا نخست به فتاواى موجود در اين مسأله و سپس به روايات مختلفى كه در اي__ن بح_ث وارد ش___ده اس__ت، مراجع_ه كني_م.

به طور كلى فقهاى اهل سنّت سه گروه شده اند:

1 _ گروهى مى گويند بِسْمِ اللّه در آغاز سوره حمد بايد خوانده شود. در نمازهاى جهريّه به صورت جهر و در نمازهاى اِخفائيه به صورت آهسته، اينها ام__ام ش__افع__ى و اتباع او هستند.

2 _ كسانى كه مى گويند خوانده شود ولى مطلقا آهسته بخوانند و آنها حنابله (پيروان احمد حَنبل) هستند.

(128) شيعه شناسى

3 _ گ__روه ديگ__رى خ__وان__دن بِسْمِ اللّه را مطلقا ممنوع مى دانند و آنها پي__روان ام__ام م__ال_ك هستن__د. ق_ول پيروان ابوحنيفه نيز نزديك به مالك است. ت__رجم__ه عب__ارت اب_ن قُ_دّامَه فقيه مشهور اهل سنّت در كتاب مغنى چنين است:

قرائت بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ در آغاز سوره حمد و در آغاز هر سوره اى نزد اكث__ر اه__ل عل__م مش__روع اس__ت ول__ى م__ال__ك و اَوْزاعِىّ (از فقهاى اهل سنّت) گفته اند در آغاز سوره حمد خوانده نشود، و (در م__ورد جه__ر به بسم اللّه) رواياتى كه از احمد حَنْبَل نقل شده همه مى گويد، جهر به بِسْمِ اللّه نيست... و از عطا و طاووس و مجاهد و سعيد بن جبير روايت شده كه جهر به بِسْمِ اللّه شود و مذهب شافعى نيز همين گونه

است». (1)

1- المُغْن__ى ابن قُدّامَة، جلد 1، ص 521 .

بسم اللّه جزء سوره حمد است (129)

در اي_ن عبارت هر سه قول از آن__ان نق__ل شده است.

و در تفسير «المنير» از وهبه زحيلى چنين آمده است:

پيروان مالك و ابوحنيفه مى گويند كه بسم اللّه جزء آيات سوره حمد و ساير سوره هاى قرآن نيست، تنها آيه اى است در (داخل) سوره نَمْل... ولى پيروان ابوحنيفه مى گويند: كسى كه فرادى نماز مى خواند بِسْمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيم را در هر ركعت آهسته با سوره حمد مى خواند... ولى پيروان شافعى و احمد حنبل مى گويند: بسم اللّه آيه اى از سوره فاتحه است كه واجب است در نماز خوانده شود، با اين تفاوت كه حنبلى ها همچون حنفى ها مى گوين__د آهست__ه خ__وان_ده ش__ود و جهر در آن جايز نيست، ولى شافعى ها مى گويند در نمازهاى اخفايى آهسته مى خواند (نماز ظهر و عصر) و در نمازهاى جهرى (مغرب و عشا و صب__ح) بلن__د مى خ_واند .(1)

(130) شيعه شناسى

به راستى يك محقّق بى نظر در حيرت فرو مى رود، چرا كه مى بيند پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله 23 سال تمام، اكثر نمازهاى خود را به جماعت در حضور همه خوانده است و همه نماز حضرت را با گوش خود شنيده اند، اما با گذشت يك مدّت كوتاه اي__ن اخت__لاف وحشتن__اك پيدا شده، بعضى مى گويند خواندن بِسْمِ اللّه ممنوع است، بعضى مى گ__وين__د واج__ب است، گروهى مى گويند بايد آهسته خوانده شود، گروه ديگرى مى گ__وين__د در نم__ازه__اى جه__ريّه بايد بلند خوانده شود!!

1- تفسير اَلْمُنير، جلد 1، صفحه 46 .

بسم اللّه جزء سوره حمد است (131)

بخارى در صحيح خود حديثى آورده كه مى تواند پرده از روى اين راز ب_ردارد، مى گ__وي__د: مُطَرِّف از «عِمران بن حَصين» نقل مى كند كه هنگامى كه با على عليه السلام

در بصره نماز خواند، گفت: «ذَكَّرَنا هذَا الرَّجُلُ صَلاةً كُنّا نُصَلّيها مَعَ رَسُولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله » ؛ اي__ن م__رد نم__ازى را ك__ه ما با رسول خدا صلى الله عليه و آله مى خوانديم، به ي__اد ما آورد! .(1)

آرى معلوم مى شود هم__ه چي__ز، حت_ى نماز را تغيير دادند !

«شافعى» در كتاب معروف «الامّ» از «وَهَب بن كيسان» نقل مى كند: «كُلُّ سُنَنِ رَسُولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله قَدْ غُيِّرَتْ حَتَّى الصَّلاةِ» ؛ تمام سنّت پيامبر صلى الله عليه و آله را تغيير دادند حتى نم__از را. (2)

1- صحيح بخارى، جلد 1، صفحه 190 .

2- الامّ، جلد 1، صفحه 269 .

(132) شيعه شناسى

بلند مى خواند.

اي__ن حديث در سه كتاب معروف السُنَنُ الْكُبْرى (1) و مُسْتَدْرَك حاكم (2) و سُنَن دارْقُطْنِ_ىّ (3) آمده است.

5 _ در ح__دي__ث ديگ_رى مى خوانيم كه جبرئيل نيز در مقام تعليم نماز به پيامبر صلى الله عليه و آله بسم اللّه را بلند خواند. نعمان بن بشير _ طبق نقل دارقُطْنِىّ مى گويد: رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: «اَمَّنى جَبْرَئيلُ عِنْدَالْكَعْبَةِ فَجَهَرَبِبِسْمِ اللّه ِالرَّحْمنِ الرَّحيمِ» ؛ جبرئيل در نزد كعبه امامت مرا داشت و بسم اللّه را بلند خواند. (4)

جالب اين كه بعضى از دانشمندان معروف كه احاديث جَهْر به بسم اللّه را در

1- السنن الكبرى، جلد 2، صفحه 47 .

2- مُسْتَدْرَكُ الصَّحيحَيْنِ، جلد 1، صفحه 208 .

3- دارقُطْنِ__ىّ، جل_د 1، صفحه 306 .

4- سُنَ__نُ دارْقُطْنِ__ىّ، جل__د 1، صفح___ه 309 .

بسم اللّه جزء سوره حمد است (135)

كت__ب خ__ود آورده اند، ذيل بعضى از آنها تصريح كرده اند كه روات حديث عم__وم__ا از ثق_ات هستند، مانند حاكم در مستدرك.

بايد در اين جا اضافه كنيم كه بسم اللّه در منابع فقه و حديث اهل بيت عليهم السلام به عنوان يك آيه از سوره حمد، آمده و روايات در اين زمينه تقريبا متواتر است و در روايات كثيرى تصريح به جهر به بسم اللّه شده است.

براى آگاهى بيشتر از اين روايات به كتاب وسائل الشيعه ابواب قرائت در نماز «باب 11، 12، 21، 22» مراجعه شود. ده ها روايت از ائمّه اهل بيت عليهم السلام در اين زمينه در كتاب هايى مثل كافى، عيون اخبارالرضا عليه السلام و مستدرك الوسائل (ابواب م__رب__وط به ق__رائت ق_رآن در نماز) نقل شده است.

آيا با توجّه به حديث ثقلين كه فريفتن آن را نقل كرده اند كه مى فرمايد: «بعد از من دست به دامان قرآن و اهل بيتم بزنيد تا گمراه نشويد»، نبايد در چنين

مسأله

(136) شيعه شناسى

اخت__لاف ب_رانگي__زى به س_راغ مذهب اهل بيت عليهم السلام رفت و از آنان پيروى نمود؟!

را ذكر نكرده اند ت_ا م_اي___ه رسوايى نشود؟

2 _ در سنن بَيْهَقِىّ از عبداللّه بن مُغَفَّل نقل مى كند كه مى گويد: «سَمِعَنى

(138) شيعه شناسى

اَبى وَ أَنَا أَقْرَءُ بِسْمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ فَقالَ: أَىْ بُنَىَّ مُحْدِثٌ؟ صَلَّيْتُ خَلْفَ رَسُولِ اللّه ِ صلى الله عليه و آله وَ اَبىبَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمانَ فَلَمْ أَسْمَعْ أَحَدا مِنْهُمْ جَهَرَ بِسمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ ؛ پدرم شنيد من بسم اللّه را (در نماز) مى خوانم گفت: بدعت مى گذارى؟ من پشت سر رسول خدا صلى الله عليه و آله و ابوبكر و عثمان نماز خواندم، هيچ يك را نديدم بسم اللّه را بلند بخواند. (1)

ب__از در اي__ن ج__ا سخنى از نماز على عليه السلام به ميان ني_امده است.

3 _ در المعجم الوسيط طبرانى مى خوانيم كه ابن عباس گفت:

«كانَ رَسُولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله أِذا قَرَءَ بِسمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ هَزَءَ مِنْهُ الْمُشْرِكُونَ وَ قالُوا مُحَمَّدٌ يَذْكُرُ إِلهَ الْيَمامَةِ _ وَ كانَ مُسَيْلَمَةُ يُسَمّى «اَلرَّحْمنَ» فَلَمّا نَزَلَتْ هذِهِ

1- السن__ن الكب__رى، جل__د 2، صفحه 52 .

بسم اللّه جزء سوره حمد است (139)

الاْيَة اَمَرَ رَسُولُ اللّه ِ صلى الله عليه و آله اَنْ لا يُجْهَرَ بِها؟» ؛ هنگامى كه رسول خدا صلى الله عليه و آله بِسمِ اللّه الرَّحْمنِ الرَّحيمِ را مى خواند مشركان مسخره مى كردند، زيرا «رحمان» نام مُسَيْلَمَة مُدَّعِى اُلُوهيّت در سرزمين يَمامَة بود و مى گفتند منظور محمّد همان خداى يمامه است، به همين جهت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داد اين آيه را بلند نخوانند!

آثار جعل از اين حديث كاملاً هويداست، زيرا:

اوّلاً: كلمه «رحمن» در قرآن تنها در بسم اللّه الرحمن الرحيم نيامده و در 56 مورد ديگر نيز آمده است و تنها در سوره مريم در 16 آيه تكرار شده، بنابراين سوره هاى ديگر قرآن را هم نبايد خواند، مبادا مشركين مسلمانان را به سخريه بكشن_د .

ثانيا: مشركان همه آيات قرآن را

به استهزاء مى كشيدند چنان كه در آيات

(140) شيعه شناسى

متعدّد قرآن از جمله آيه 140 سوره نساء مى خوانيم: «اِذا سَمِعْتُمْ اآياتِ اللّهِ يُكْفَرُ بِها وَ يُسْتَهْ_زَءُ بِها فَلاتَقْعُدُوا مَعَهُمْ» و مشركان اذان نماز را استهزاء مى كردند چنان كه در آيه 58 سوره مائده مى خوانيم: «وَ اِذا نادَيْتُمْ اِلَى الصَّلوةِ اتَّخَذُوها هُزُوا» آيا پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله دستور داد اذان را ترك كنند، يا آهسته بگويند مبادا مشركان استهزاء كنند.

اساسا مشركان خود پيامبر صلى الله عليه و آله استهزاء مى كردند: «وَ اِذا رَاكَ الَّذينَ كَفَرُوا اِنْ يَتَّخِذُونَكَ اِلاّ هُزُوا»(1) بنابراين بايد پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله از ديده ها پنه___ان گردد.

گذشته از همه اينها خداوند به پيغمبرش با صراحت مى گويد ما شرّ استه__زاكنن_دگان را از ت_و دور خ_واهي_م ك___رد: «اِنّا كَفَيْن__اكَ الْمُسْتَهْزِئينَ»(2).

1- 36 / انبياء .

2- 95 / حِجْر .

بسم اللّه جزء سوره حمد است (141)

ثالثا: مسيلمه كسى نبود كه به حساب آيد و كوچك تر از آن بود كه پيامبر صلى الله عليه و آله به خاطر اين كه نام او رحمان بود، آيات قرآن را پنهان كند يا آهسته بخواند به خصوص اين كه ادّعاهاى مُسَيْلَمَه در سال دهم هجرى انعكاس يافت، زمانى كه اسلام در كمال قوّت و قدرت بود.

اين حقايق روشن نشان مى دهد كه جاعلان اين حديث در كار خود بسيار ن__اش__ى و ن__اآگ____اه ب__ودن__د.

آرى! حقيقت اين است كه على عليه السلام جهر به بِسْمِ اللّه مى فرمود و هنگامى كه معاويه بعداز شهادت اميرمؤمنان عليه السلام و دوران كوتاه خلافت امام حسن مجتبى عليه السلام بر سر كار آمد، اصرار داشت تمام آثار علوى را از صفحه جهان اسلام برچيند، زيرا مى دانست نفوذ فكرى و معنوى آن حضرت در افكار عمومى مسلمين ته_ديدى ب__راى سلطن__ت اوست.

(142) شيعه شناسى

شاهد گوياى اين سخن اين

كه در حديثى كه حاكم در مستدرك آن را معتبر شمرده، از انس بن مالك (خادم خاصّ پيامبر) مى خوانيم: معاويه به مدينه آمد و در يكى از نمازهاى جهرى (صبح يا مغرب و عشا) بِسمِ اللّه ِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ را در سوره حمد قرائت كرد ولى در سوره بعد از آن نخواند، هنگامى كه سلام نماز را داد گروهى از مهاجران و انصار (كه شايد براى حفظ جان خويش در نماز شركت كرده بودند) از هر طرف فرياد زدند: «أَسَرِقْتَ الصَّلاةَ أَمْ نَسيتَ؟!» ؛ آيا چيزى از نماز را سرقت كردى يا فراموش كردى؟! معاويه در نماز بعدى بسم اللّه را هم در آغاز حمد خواند و هم در آغاز سوره بعد از آن. (1)

گويا معاويه مى خواست از اين طريق مهاجران و انصار را بيازمايد كه تا چه

1- مُسْتَ______دْرَكُ الصَّحيحَيْ____ن، جل______د 1، صفح_____ه 233 .

بسم اللّه جزء سوره حمد است (143)

حد در برابر بِسْمِ اللّه و جهر به آن حسّاسيّت دارند، ولى كار خود را همچنان در شام و مناطق ديگر ادامه داد.

عليه السلام جهر به بِسْمِ اللّه

(144) شيعه شناسى

مى نمود و مى دانيم آنها با تمام امورى كه شعار على عليه السلام محسوب مى شده (هر چن___د آن را از پيغمب__ر اك__رم صلى الله عليه و آله گ__رفت__ه ب_ود) به مخ__الفت برمى خ_استن_د. اين موضوع از اعتراض شديدى كه صحابه بر معاويه كردند و قرائن و شواهد ديگرى كه قبلاً اشاره شد، آشكار مى شود.

بسم اللّه جزء سوره حمد است (145)

خون هاى زيادى به اين بهانه ريخته شد و اموال زيادى نيز به غ_ارت رفت.

1- 14 / رَعْد .

توسّل به اولياءاللّه (147)

اكنون كه اعتقاد آنها را دانستيم خوب است به اصل سخن برگرديم و مسأله ت__وسّل را از ريش__ه ح_ل كنيم.

نخست ب__ه س__راغ «ت__وسّ__ل» در لغ__ت و در آي__ات و رواي__ات مى روي___م:

«تَوَسُّل» در لغت به معناى انتخاب وسيله، و وسيله به معناى چيزى است كه انسان را متقرّب به ديگرى كند.

لِسانُ الْعَرَب كه از كتب معروف لغت است، مى گويد: «وَصَلَ إِلَى اللّه ِ وَسيلَةً إِذا عَمِلَ عَمَلاً تَقَرَّبَ بِه إِلَيْهِ وَ الْوَسيلَةُ ما يُتَقَرَّبُ بِه إِلَى الْغَيْرِ» ؛ توسّل جستن به سوى خدا و انتخاب وسيله اين است كه انسان عملى انجام دهد كه او را به خدا ن__زدي__ك كن__د و وسيل__ه به معن__اى چي__زى است كه انس__ان به كمك آن به چي__ز ديگ_رى نزديك مى شود.

در مِصْباحُ اللُّغَة نيز آمده است: «اَلْوَسيلَةُ ما يُتَقَرَّبُ بِه إِلَى الشَّىْ ءِ وَ الْجَمْعُ

(148) شيعه شناسى

الوسائل» وسيله چيزى است كه انسان با آن به چيز ديگر يا شخص ديگر نزديك مى شود و جمع «وسيله» هم «وسائل» است. در مقاييس اللُّغَة مى خوانيم: «اَ لْوَسيلةُ اَلرَّغْبَة وَ الطَّلَب» ؛ وسيله به معناى رغبت و طلب است.

بن__اب__راين وسيل__ه ه__م ب__ه معن__اى تق__رّب جست__ن اس__ت و هم به معناى چيزى است كه باعث تقرّب به ديگرى مى شود و اين ي__ك مفه__وم وسي__ع و گسترده دارد. ب__ه آي__ات قرآن مجيد بازمى گرديم.

در قرآن مجيد واژه وسيله در دو آيه به كار رفته است. اوّل آيه 35 سوره مائده است مى گويد: «يا اَيُّهَا الَّذينَ امَنُوا اتَّقُوا اللّهَ وَ ابْتَغُوا اِلَيْهِ الْوَسيلَةَ وَ جاهِدُوا

فى سَبيلِه لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ». مخاطب در اين آيه همه افراد باايمانند. در اين جا سه دستور داده شده است: اوّل دستور به تقوا، دوم: دستور به انتخاب وسيله، وسيله اى كه ما را به خدا نزديك كند و سوم: دستور به جهاد در راه خدا. نتيجه

توسّل به اولياءاللّه (149)

مجم__وع اي__ن صف__ات، (تق_وا و ت_وسّل و جه_اد) هم_ان چي_زى است كه در آخر آيه آم__ده اس__ت : «لَعَلَّكُ_مْ تُفْلِحُ_ونَ» ؛ اين ب__اع_ث ف__لاح و رستگ__ارى شم__است .

دوّمين موردى كه وسيله در قرآن مجيد به كار رفته، آيه 57 سوره اسراء است. براى فهم آيه 57 بايد به آيه 56 برگرديم كه مى فرمايد: «قُلِ ادْعُوا الَّذينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِه فَلا يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنْكُمْ وَ لا تَحْويلاً» ؛ اى پيغمبر بگو: كسانى را كه غير از خدا مى خوانيد و معبود خود مى دانيد آنها را بخوانيد، مشكلى را حل كنند آنها هيچ مشكلى را از شما نمى توانند حل كنند و هيچ تغيير و دگرگونى ايجاد كنند.

با توجه به جمله «قُلِ ادْعُوا الَّذينَ» معلوم مى شود منظور از اين آيه بت ها و امثال آنها نيست، چون «الذين» براى ذوى العقول (صاحبان عقل) است، بلكه منظور از آن فرشتگانى است كه آنها مى پرسيدند يا حضرت مسيح است كه گروهى به عنوان معبود پرستش او مى كردند.

(150) شيعه شناسى

اي__ن آي__ه مى گ__وي__د فرشتگان و حضرت مسيح نمى توانند بدون اذن خدا مشك__ل شم__ا را حل كرده و كشف ضرّ كنند.

آيه بعد مى گويد: «اُولئِكَ الَّذينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ اِلى رَبِّهِمُ الْوَسيلَةَ» ؛ يعنى خود اينها (حضرت مسيح و فرشتگان) كسانى هستند كه به درگاه خدا مى روند و با وسيله اى به او تقرّب مى جويند، وسيله اى كه «اَيُّهُمْ اَقْرَبُ» ؛

هر وسيله اى كه نزديك تر باشد، «وَ يَرْجُونَ رَحْمَتَهُ» ؛ و اميد به رحمت خدا دارند، «وَ يَخافُونَ عَذابَهُ» ؛ از ع__ذاب خ__داون__د مى ت__رسن__د، چ__را ك__ه «اِنَّ عَذابَ رَبِّكَ كانَ مَحْذُورا» ؛ ع__ذاب پ_روردگارت چيزى است كه از آن ه__ر كس__ى وحش__ت دارد.

اشتباه بزرگ وهّابيان اين است كه تصور مى كنند مفهوم توسّل به اولياءاللّه اين است كه آنها را «كاشِفُ الضُّر» بدانند يعنى برطرف كننده زيان ها و مشكلات.

توسّل به اولياءاللّه (151)

تصوّر مى كنند آنها را «مستقلاً» سرچشمه برآوردن حاجات و دفع كُرُبات مى دانند، در حالى كه معناى توسّل اين نيست. آياتى كه وهّابيان به آن توسّل جسته اند آياتى است كه درباره عبادت است، در حالى كه هيچ كس عبادت اولياءاللّه نمى كند.

ما وقتى به پيغمبر اكرم عليه السلام متوسّل مى شويم، آيا عبادت پيغمبر مى كنيم؟ آيا ما پيغمبر را مستقل در تأثير و كاشف الضر مى دانيم؟ توسّلى كه قرآن مجيد به آن دعوت كرده اين است كه به آن وسيله به خدا نزديك شويم. يعنى اين ها در پيشگ__اه خ___دا شف__اع__ت مى كنن___د، همي__ن چي__زى ك__ه ما در شفاعت گفتيم.

در واقع ماهيّت توسّل با ماهيّت شفاعت يكى است. آيات زيادى دليل بر شفاعت و دو آيه هم درباره توسّل است، و جالب اين كه در آيه 57 سوره مائده جمله «اَيُّهُمْ اَقْرَبُ» مى گويد، فرشتگان و حضرت مسيح هم وسيله اى براى خود انتخ__اب مى كنن__د وسيل__ه اى كه ن__زدي__ك ت__ر اس__ت. «ه__م» ضمي__ر جمع ع__اق__ل است يعن__ى به ص__الحي__ن و اولي__اءاللّه متوسّل مى شوند. هر كدام از اين صالحين كه ب_ه خ_دا نزديك ترند.

(152) شيعه شناسى

به هرحال بايد در ابتداى بحث روشن شود كه توسّل به اولياءاللّه چيست؟ آيا عبوديّت و پرستش آنهاست؟ ابدا ؛ آيا آنها

را «مستقل در تأثير» دانستن است؟ ابدا. آيا آنها قاضِىُ الْحاجات و كاشِفُ الْكُرُباتند؟ ابدا. آنها در پيشگاه خدا براى كسانى كه به آنها متوسّل شده شفاعت مى كنند، درست مثل اين است كه من مى خواهم به در خانه شخص بزرگى بروم و او مرا نمى شناسد. از شخصى كه مرا مى شناسد و با آن شخص بزرگ آشناست، خواهش مى كنم كه من همراه تو نزد او مى آيم، تو مرا به او معرّفى كن و در نزد او براى من شفاعت نما. اين كار نه عبوديّت است و نه استقلال در تأثير.

توسّل به اولياءاللّه (153)

در اين جا مناسب است به سراغ كلام جالبى برويم كه «ابن عَلَوِى مالكى مذهب» در كتاب معروف خود «مَفاهيمُ يَجِبُ أَنْ تُصَحَّحَ» آورده است، او مى گويد: بسي__ارى از م__ردم در فه__م حقيق__ت ت__وسّل گ__رفت__ار شده اند و به همين جه__ت م__ا مفه__وم صحيح توسّل را به نظر خود بي__ان مى كني__م و قبل از بيان اين مطلب بايد چن__د نكت__ه را يادآور شويم:

1 _ توسّل يكى از طرق دعاست و در واقع بابى از ابواب توجه به خداوند سبحان است، پس مقصد و مقصود اصلى و حقيقى، خداوند سبحان است و شخصى كه به او توسّل مى جويى، واسطه و وسيله تقرّب به خداست و اگر كسى غير از اين اعتقاد داشته باشد، مشرك است.

2 _ كسى كه به وسيله شخصى به خدا متوسّل مى شود، به خاطر محبّتى است كه به او داشته و اعتقادى كه در مورد او دارد و معتقد است كه خداوند

(154) شيعه شناسى

سبحان اورا دوست دارد و اگرفرضا خلاف اين مطلب ظاهر شود كاملاً از او دورى مى كند و با او مخالفت

خواهد كرد. آرى معيار اين است كه خدا او را دوست دارد. 3 _ اگر شخصى كه توسّل مى جويد معتقد باشد كه «متوسَلٌّ بِه» يعنى آن شخص واسطه سود و زيان، به صورت استقلالى و بنفسه مثل خدا مى باشد، اين شخص مشرك است.

4 _ توسّل يك امر واجب و ضرورى نيست و راه منحصر اجابت دعا، توسّل نمى باشد. مهم دعاست و به درگه خدا رفتن، به هر صورت كه باشد. هم__ان گ__ون__ه ك__ه خ__داون__د فرمود: «وَ اِذا سَأَلَكَ عِبادى عَنّى فَاِنّى قَريبٌ». (1)

بن علوى مالكى بعد از بيان اين مقدمه به سراغ نظرات علما و فقها و متكلّمين

1- 186 / بقره .

توسّل به اولياءاللّه (155)

اهل سنّت در مسأله توسّل مى رود و مى گويد: هيچ اختلافى بين مسلمين در مشروعيّت توسّل إلَى اللّه بِالْاَعْمالِ الصَّالِحِيَّة نيست يعنى انسان به وسيله اعمال صالح تقرّب إلى اللّه بجويد. اين مورد اختلاف نيست، مثلاً كسى كه روزه بگيرد، نماز بخواند قرائت قرآن كند، در راه خدا صدقه دهد، به وسيله اين اعمال توسّل الى اللّه جسته وتقرّب الى اللّه راپيدامى كند. اين ازمسلّمات است كه بحثى در آن نيست.

اين نوع توسّل را حتّى سَلَفى ها (1) پذيرفته اند، از جمله ابن تيميّه در كتاب هاى مختلفش به خصوص در رساله اَ لْقاعِدَةُ الْجَليلةُ فِى التَّوَسُّلِ وَ الْوَسيلة پذيرفته است.

ابن تيميّه به جواز اين گونه توسّل، يعنى توسّل به اعمال صالحه تصريح كرده

1- گروهى از اهل تسنّن هستند كه دليل سنّى بودن خود را پيروى از اَسْلاف (گذشتگان) مى دانند، گرچه مبانى اعتقادى گذشتگان برخلاف قرآن و سنت باشد .

(156) شيعه شناسى

است، پس محل اختلاف كجاست؟ محل اختلاف در مسأله توسّل به غير اعمال صالحه است؟ مانند توسّل به ذوات اولياءاللّه به اين گونه كه بگويد: «اَللّهُمَّ

إنّى اَتَوَسُّلُ إلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّد» ؛ خدايا من متوسّل مى شوم و تقرّب مى جويم به وسيله پيغمبرت محمد صلى الله عليه و آله ، بعد اضافه مى كند و مى گويد: اختلاف در اين معنا و انكار وهّابيون نسبت به توسّل به اولياءاللّه در واقع يك نوع اختلاف شكلى و لفظى است و جوهرى نيست و به تعبير ديگر نزاع لفظى است. زيرا توسّل به اولياءاللّه در واقع به توسّل انسان به عمل آنها برمى گردد كه جايز است، بنابراين اگر مخالفين هم با ديده انصاف و با بصيرت بنگرند، مطلب براى آنها واضح خواهد شد و اشكال منحلّ مى شود و فتنه خاموش مى گردد و نوبتى به متّهم ساختن مسلمين به شرك و ضلالت نمى رسد. سپس در توضيح اين سخن مى گويد: كسى كه به يكى از اولياءاللّه متوسّل مى شود به خاطر اين است كه او را دوست دارد. چرا او را

توسّل به اولياءاللّه (157)

دوست دارد؟ براى اين كه معتقد است او شخص صالحى است و يا اين كه آن شخص خدا را دوست مى دارد، يا اين كه خدا او را دوست مى دارد، يا انسان آن وسيله را دوست مى دارد. هنگامى كه همه اينها را مى شكافيم، مى بينيم يعنى در واق__ع ت__وسّل ب__ه اعم__ال ص_الحه در پيشگاه خداست، همان چيزى كه مورد اتّفاق همه مسلمين است. (1)

بارها در آيات قرآن مجيد به اين نوع ت__وسّل اشاره شده است.

كودكى با او بود (منظور از كودك پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله است كه در حال طفوليّت بود). چهره اين كودك مانند آفتاب درخشان بود. ابوطالب در حالى كه پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله را بغل كرده بود، پشت خود را كعبه چسبانيد و به همين كودك متوسّل شد ؛ در حالى كه در آسمان هيچ ابرى نبود، ناگهان ابرها از اين طرف و آن طرف در آسمان ظاهر شدند و به هم پيوستند و چن__ان ب_ارانى باريد كه بر اث_ر آن بيابان هاى خش__ك س__رسب__ز شد .

2 _ توسّل مرد نابينا به پيامبر صلى الله عليه و آله ، ك__ه در زم__ان نب_وّت خدمت پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله رسيد و شفا گرفت و چشم خود را بازيافت. روايت در صحيح تِرْمِذى و همچنين سنن اِبْنِ ماجَه، مُسْنَد احمد و كتاب هاى ديگر نقل شده است. (1)

1- صحيح تِرْمِذى، صفحه119، حديث 3578 و در سُنَنِ اِبْنِ ماجِه، جلد1، صفحه 441، حديث 1385.

توسّل به اولياءاللّه (159)

به اين ترتيب حديث از نظر سند مدارك مهمّى دارد. خلاصه حديث چنين است:

م__رد نابين__اي__ى خ__دمت پيغمب__ر اكرم صلى الله عليه و آله آم__د و ع__رض كرد: اى رس__ول خ__دا! از خ__دا بخ__واه كه م__را شف__ا دهد و چشمم را به من باز گرداند.

پيغمبر فرمود: اگر بخواهى من دعا مى كنم و اگر بخواهى صبر كن. اين صبر براى تو بهتر است. (و شايد مصلحت تو در همين حالت باشد) ولى پيرمرد بر خواسته خود اصرار كرد.

پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله به او دستور داد وضوى كامل و خوب بگيرد و دو ركعت نماز بخواند و بعد از نماز اين دعا را بخواند: «اَللّهُمَّ إِنّى اَسْئَلُكَ وَ أَتَوَجَّهُ إِلَيْكَ بِنَبِيِّكَ مُحَمَّدٍ نَبِىِّ الرَّحْمَةِ يا مُحَمَّدُ إِنّى أَتَوَجَّهُ بِكَ إِلى رَبّى

فى حاجَتى لِتَقْضِىَ، اَللّهُمَّ شَفِّعْهُ فِىَّ» ؛ خداوندا! من تو را مى خوانم و به سوى تو متوجّه مى شوم به

(160) شيعه شناسى

وسيله پيغمبرت محمّد نبىّ رحمت، اى محمّد من متوجّه مى شوم به سوى پروردگارم در حاجتم كه حاجتم برآورده شود، خداوندا او را شفيع من قرار بده» .

م__رد دنب__ال آن ب__رن__ام__ه رفت تا وضو بگيرد، و نماز را بخواند و دعايى را ك__ه پيغمب__ر به او تعليم داده بود، انج__ام ده__د.

عثمان بن عمير راوى اين حديث مى گويد: ما در همان مجلس نشسته بوديم و سخن مى گفتيم، مدّتى گذشت، ديديم مرد نابينا وارد مجلس شد در حالى كه هيچ آثارى از نابينايى در او نبود و چشمش روشن بود.

جالب اين است كه بسيارى از بزرگان اهل سنّت تصريح كرده اند كه اين حديث صحيح است. تِرْمِذى حديث را صحيح مى داند. ابن ماجه گفته است صحيح است. رفاعى گفته شكى نيست كه اين حديث صحيح و مشهور است. (1)

1- براى توضيح بيشتر مى توانيد به كتاب مجموعة الرسائل و المسائل، جلد 1، صفحه 18، چاپ بيروت مراجعه فرماييد. عين عبارت ابن تيمه چنين است: «اِنَّ النِسائِىَّ وَ ال_تِّرْمِذِىَّ رَوَيا حَديثا صَحيحا أَنَّ ال_نَّبِىَّ صلى الله عليه و آله عَلَّ_مَ رَجُ_لاً اَنْ يَ__دْعُ_وَ فَيَسأَلَ اللّه َ ثُمَّ يُخاطِبَ النَّبِىَّ فَيُوَسِّلَ بِه ثُمَّ يَسْأَلَ اللّه َ قَبُولَ شَفاعَتِه» .

توسّل به اولياءاللّه (161)

3 _ توسّل به پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله بعد از حيات او، يكى از علماى معروف اهل سنّت به نام «دارمى» در كتاب معروفش به نام سُنَن دارِمى در بابى كه تحت عنوان بابُ ما حَكَمَ اللّه ُ تَعالى نَبِيَّهُ صلى الله عليه و آله بَعْدَ مَوْتِه (اين باب درباره كرامت ها و احترام هايى است كه خداوند تعالى نسبت به پيغمبر

بعد از موتش داشته است) آورده، چنين مى گويد: قحطى شديدى در مدينه پيش آمد. گروهى از مردم نزد عايشه رفته و چاره جويى خواستند، عايشه گفت: برويد كنار قبر پيغمبر. سوراخى در سقف بالاى قبر بكنيد به طورى كه آسمان از آنجا ديده شود و منتظر نتيجه باشيد. رفتند و آن سقف را سوراخ كردند به طورى كه آسمان ديده مى شد، باران ف__راوان__ى ب__اري__دن گ__رف__ت ب__ه ق__درى كه بعد از مدّتى بيابان ها سرسبز ش__د و شت_ران چاق و فربه شدند. (1)

1- سُنَ____ن دارِم____ى، جل__د 1، صفح___ه 43 .

(162) شيعه شناسى

19_ تاريخ ابن عس_اك__ر، ابن عساكر

20_ تاريخ ابن كثي__ر، اسم__اعيل بن كثي__ر قُ__رَشِىّ

21_ ت__اريخ طب__رى، محم__د ب__ن جَ__ري__ر طَبَ__رِىّ

22_ تفسير اَل__دُّرُّ الْمَنْثُ__ور، ج_لال ال__دي_ن سُيُ_وطِىّ

23_ تفسير الق__رآن العظي__م، ابن كثي__ر دِمِشْقِ____ىّ

24_ تفسير المُنار، محمد رشيد رضا

25_ تفسير المُنير، وَهْبَ__ةُ ال__زَّحيلِ_ىّ

(165)

26_ تفسي__ر قُ__رْطُبِ__ىّ، اب___وعب__داللّه محم__د ب__ن احم___د قُ__رْطُبِ___ىّ

27_ تفسي__ر كبي__ر، ام__ام فخ_____ر رازى

28_ تفسير كَشّ__اف، ج__اراللّه زَمَخْشَ__رِىّ

29_ تَهْنِئَةُ الصِّ__دي__قِ الْمَحبُ__وب، سَقّ_اف

30_ جَ__ري__دَةُ الجَ_زي_رَة، شم__اره 6826

31_ جَواهِرالمَطالِب فىمَناقِبِ الاِْمامِ على بن ابى طالب،محمدبن احمددِمِشْقِىّ شافعى

32_ حَتّ__ى لا نَنْخَ___دِعَ، عب__داللّه مُوصِلِ__ىّ

33_ دَلائِل النُّبُوَّة، احمد بن حسي___ن بَيْهَقِىّ

34_ رِجال نَجاشِىّ، احمد بن عل__ى نَجاشِىّ

35_ رَوْحُ الْمَع___انى، محم_____ود آلُ__وسِىّ

36_ سَفينَةُ الْبِح__ار، شي__خ عب__اس قم__ى

37_ سُنَن تِرْمِذِىّ، محمّد بن عيسى تِرْمِذِىّ

38_ سُنَن دارِمِىّ، عبداللّه بن به__رام دارِمِىّ

(166)

39_ شرح مُنْيَةُ الْمُصَلِىّ، ابراهيم بن محمد حَلَبِىّ

40_ صحيح بُخارى، محمد بن اسماعيل بخارى

41_ صحيح مُسْلِم، مُسْلِم بن حَجّاج نيش__ابورى

42_ طَبَق__اتُ الْكُبْ__رى، ابن سَعْ__د

43_ عِلَ__لُ الشَّ__رايِع، شيخ صدوق

44_ عَوالِىَ اللَّئ__الى، ابن أب_ى جمه__ور أَحْس_ائِىّ

45_ فَتْحُ الْبارِى فى شرح صحيح البُخارى، اِبْنُ حَجَر عَسْقَلانِىّ

46_ فض__ائ__ل الصَّح__ابه، احم____د بن حَنْبَ___ل

47_ فه__رس__ت شي___خ، شي___خ ط_____وس___ى

48_ كافى، محمد بن يعقوب كلينى

49_ كَنْ_زُ العُمّال، على متّقى هندى

50_ مَجْمَ__عُ ال__زَّوائ_د، على ب_ن أب_ى بكر هَيْثَمِىّ

51_ مجموعة الرَّس__ائ_ل و المَس__ائل، ابن تَيْمِيَّة

(167)

52_ مُسْتَ__دْرَك الصَّحيحَيْن، ح__اك__م نيش__اب__ورى

53_ مُسْنَ___دُ البَ__زّاز، ابى بك_ر احمد ب_ن عَمْرِو بن عبدالخالق العَتْكِىِّ البَزّاز

54_ مُسْنَد أبى شَيْبَة، عبداللّه بن محمد ب__ن ابى شَيْبَ_ة

55_ مُصَنَّف عبدالرزّاق، عبدالرزاق بن هُمام صَنْعانِىّ

56_ مُعْجَ__م الْبُلْ__دان، ي__اق_وت بن عب__داللّه حَمَ___وِىّ

57_ مُغْن_______ى، اِبْ___نُ قُ___دّامَ__ة

58_ مَفاتيحُ الْغَيْبِ، امام فخر رازى

59_

مَف__اهيمُ يَجِ__بُ أَنْ تُصَحَّ__حَ، عَلَ__وِىٌّ م__الِكِ___ىٌّ

60_ مَنْ لا يَحْضُ___رُهُ الْفَقي____هُ، شي____خ ص______دوق

61_ مَواهِبَ اللدَّنِيَّةُ، احمد بن محمد قَسْطَلانِىّ _ محمد بن عبدالباقى زَرْقانِىّ

62_ وس___ائ__ل الشيع_____ه، شي__خ حُ__رّ ع__امُلِ___ىّ

(168)